مفصل زانو و همه چیز درباره آن

مفصل زانو یک مفصل سینوویال از نوع لولایی است که امکان خم شدن و درجه کمی از چرخش داخلی و جانبی را برای ساق پا فراهم می‌کند.

این مفصل در محل اتصال بین کشکک، استخوان ران و درشت نی قرار دارد.

از آنجایی که این مفصل وزن بند را تحمل کرده و نقش اساسی در راه رفتن دارد، آسیب به آن می‌تواند اثرات جدی بر سلامتی و روند زندگی بگذارد.

مفصل زانو چیست و چکار می‌کند؟

مفصل زانو بزرگ‌ترین مفصل بدن است. این مفصل استخوان ران (فمور) را به استخوان ساق پا (درشت نی) متصل می‌کند. مانند همه مفاصل، مفاصل زانوها هم بخشی از سیستم اسکلتی بدن هستند.

تحمل وزن بدن، خم کردن زانو، کمک به حرکت، حفظ تعادل و ایستادن از وظایف اصلی مفصل زانو هستند.

این مفصل همچنین حاوی غضروف، مانند منیسک، و رباط‌های مختلفی است که خم کردن زانو را ممکن می‌سازند. تقریبا هر حرکتی با پاها به زانوها متکی است.

درد مفاصل زانو را باید جدی گرفته و تمرینات و کارهای لازم برای جلوگیری از بدتر شدن درد را انجام دهید.

مفصل زانو کجاست؟

مفصل زانو از نوع سینوویال است که در وسط پا قرار دارد، درست جایی که استخوان ران (فمور) به استخوان ساق پا (درشت نی) می‌رسد.

این نوع مفصل‌ها بیشترین آزادی حرکتی را دارند و از یک حفره در استخوان و استخوان دیگری که در این حفره قرار می‌گیرد، ساخته شده‌اند.

مفاصل زانو درست مانند لولای در عمل می‌کنند و فقط در یک جهت باز و بسته می‌شوند.

آناتومی مفصل زانو

آگاهی از آناتومی مفصل زانو می‌تواند به شناسایی آسیب زانو و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک کند.

● سطوح مفصلی

مفصل زانو از دو سطح مفصلی به نام‌های تیبیوفمورال و پاتلوفمورال تشکیل شده است.

سطوح مفصلی با غضروف هیالین پوشیده شده و درون یک حفره مفصلی محصور شده‌اند.

تیبیوفمورال

کندیل‌های داخلی و جانبی استخوان ران به کندیل‌های تیبیال متصل می‌شوند.

این بخش از مفصل، بیشتر وزن وارده به زانو را تحمل می‌کند.

پاتلوفمورال

محل اتصال قسمت قدامی استخوان ران دیستال به کشکک است. این قسمت از مفصل زانو اجازه می‌دهد تاندون عضله چهار سر ران (باز کننده زانو) مستقیما روی زانو قرار گرفته و کارایی عضله را افزایش دهد.

از آنجایی که کشکک در یک سر تاندون چهارسر ران قرار دارد، به عملکرد باز ‌کننده زانو کمک می‌کند.

کشکک زانو به عنوان یک ساختار تثبیت‌کننده عمل می‌کند که نیروهای اصطکاک وارد شده بر کندیل‌های فمور را کاهش می‌دهد.

● عصب‌ها و عروق خونی زانو

خون رسانی به مفصل زانو از طریق آناستوموزهای ژنیکولی اطراف زانو صورت می‌گیرد که خون درون آن توسط شاخه‌های ژنیکولی شریان‌های فمورال و پوپلیتئال تامین می‌شود.

رشته‌های عصبی موجود در مفصل زانو، طبق قانون میلتون، همان رشته‌های عصبی موجود در ماهیچه‌ی فمورال، تیبیا و فیبولا است. این ماهیچه‌ها از مفصل عبور می‌کنند.

● منیسک

منیسک‌های داخلی و جانبی، حلقه‌های فیبروم غضروفی C شکل هستند که در داخل مفصل زانو قرار دارند.

منیسک‌ها باعث عمیق شدن سطح مفصلی تیبیا شده که باعث افزایش پایداری مفصل می‌شود.

علاوه بر این، منیسک‌ها با افزایش سطح، باعث پخش شدن نیروی ضربه‌ها در مفصل زانو شده و به عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند.

منیسک‌ها به دو طرف ناحیه بین کندیلی استخوان درشت نی متصل می‌شوند.

منیسک داخلی نیز به رباط جانبی داخلی و کپسول مفصلی وصل می‌شود.

آسیب به رباط جانبی داخلی اغلب با پارگی منیسک داخلی همراه است.

منیسک جانبی کوچک‌تر است و هیچ گونه برآمدگی اضافی ندارد. این ویژگی باعث بهتر حرکت کردن ساق پا می‌شود.

● بورس‌های زانو

بورس یک ساختار کیسه مانند است که حاوی مقدار کمی مایع مفصلی است. وظیفه این بخش از مفصل زانو، کاهش اصطکاک بین تاندون‌ها، استخوان و پوست در حین حرکت کردن است.

چهار بورس اصلی در مفصل زانو وجود دارد:

فوق کشکک

بین عضله چهار سر ران و استخوان ران قرار دارد.

پیش کشکک

بین راس کشکک و پوست جای دارد.

زیر کشککی

به دو بخش عمقی و سطحی تقسیم می‌شود. بورس عمقی بین استخوان درشت نی و رباط کشکک قرار دارد.

بورس سطحی بین رباط کشکک و پوست قرار می‌گیرد.

نیم غشایی

پشت مفصل زانو، بین عضله نیمه غشایی و سر داخلی گاستروکنمیوس قرار گرفته است.

● رباط ها

رباط‌های اصلی مفصل زانو عبارتند از:

رباط کشکک

ادامه تاندون چهار سر ران در دیستال کشکک است که به توبروزیته تیبیا متصل می‌شود.

رباط های جانبی

دو رباط تسمه مانند به نام‌های رباط‌های جانبی داخلی و خارجی وجود دارند که وظیفه تثبیت حرکت لولایی زانو و جلوگیری از حرکت بیش از حد داخلی یا جانبی زانو جلوگیری می‌کنند.

رباط جانبی داخلی رباط پهن و مسطحی است که در قسمت داخلی مفصل یافت می‌شود.

به صورت پروگزیمال به اپی کندیل داخلی استخوان ران و در قسمت دیستال به کندیل داخلی استخوان درشت نی متصل می‌شود.

رباط جانبی خارجی نازک‌تر و گردتر از رباط جانبی داخلی است.

این رباط به اپی کندیل جانبی استخوان ران و سپس به فرورفتگی در سطح جانبی سر فیبولا متصل می‌شود.

رباط های صلیبی

دو رباط صلیبی به نام‌های رباط صلیبی قدامی و خلفی، استخوان ران و درشت نی را به هم متصل می‌کنند.

رباط صلیبی قدامی در ناحیه بین کندیل قدامی استخوان درشت نی و در جایی که با منیسک داخلی ترکیب می‌شود، به مفصل زانو متصل می‌شود.  

این رباط از عقب بالا می‌رود تا به استخوان ران برسد و در حفره بین کندیلی به درشت نی متصل شود. وظیفه این رباط، جلوگیری از در رفتگی قدامی تیبیا روی استخوان ران است.

رباط متقاطع خلفی به ناحیه بین کندیل خلفی تیبیا متصل می‌شود و به سمت قدامی بالا می‌رود تا به کندیل فمورال قدامی میانی متصل شود.  

این رباط از در رفتگی خلفی تیبیا روی استخوان ران جلوگیری می‌کند.

علت درد مفاصل زانو و مچ پا

اکثر مردم در مقطعی از زندگی درد زانو و مچ پا را تجربه می‌کنند. معمولا درد پا یا مچ پا کوتاه مدت است و در اثر آسیب‌ به بافت‌های نرم پا، مانند رگ به رگ شدن یا کشیدگی ماهیچه‌ها ایجاد می‌شوند.

این دردهای جزئی را می‌توان با انجام حرکات کششی درمان کرد. فقط باید به این نکته توجه داشته باشید که ممکن است درد تا چند ماه ادامه پیدا کند.

اگر دلیل درد چیز دیگری باشد، به درمان‌های اولیه مانند ماساژ پاسخ ندهد و به مرور زمان درد بدتر شود، ممکن است  به دلیل آسیب به مفاصل ران و مچ پا باشد.

پوشیدن کفش نامناسب، ابتلا به آرتروز زانو، بیماری‌های بافت‌های همبند، گردش خون ضعیف و آسیب عصبی می‌توانند باعث ایجاد درد مفاصل زانو شود.

گرفتگی مفصل زانو

شایع‌ترین عامل گرفتگی زانو، آرتروز است. از دیگر علل گرفتگی می‌توان به، ضربه به مفاصل زانو، بورسیت زانو، نقرس یا تاندونیت زانو اشاره کرد.

علت درد مفصل زانو روند و مدت درمان را تعیین می‌کند.

شناسایی علت گرفتگی زانو برای اثربخشی درمان بسیار مهم است. کارهای زیر می‌تواند گرفتگی زانو را تسکین داده و یا درمان کند.

● کرایوتراپی یا سرما درمانی

این روش در حال تبدیل شدن به یک روش درمانی محبوب برای درد مفصل زانو، به ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای است.

سرمای شدید سیستم عصبی، ایمنی و غدد درون ریز بدن را فعال می‌کند تا به سرعت درد مفاصل زانو و التهاب را کاهش دهد.

● آسپیراسیون

اگر مقدار قابل توجهی مایع در مفصل زانو جمع شده باشد، پزشک متخصص ممکن است مایع یا خون جمع شده را با استفاده از سوزن برای کاهش فشار به مفاصل زانو تخلیه کند.

این کار با استفاده از بی حسی موضعی انجام می‌شود.

● فیزیوتراپی

یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای تسکین درد مفصل زانو، تقویت عضلات اطراف زانو است.

● رژیم غذایی و تغذیه

در مواردی که وزن عاملی موثر در گرفتگی مفاصل زانو باشد، یکی از راه‌های کاهش درد مفصل زانو، کاهش وزن است.

بیماری‌های مفصل زانو با چه روش‌هایی تشخیص داده می‌شود؟

قبل از هر چیزی، پزشک برای تشخیص معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، پزشک ابتدا تورم، درد مفاصل زانو، حساسیت، گرما و کبودی در مفصل زانو را با فشار دادن مفاصل بررسی می‌کند. سپس از شما می‌‌خواهد ساق پای خود را در جهات مختلف حرکت دهید.

اگر پزشک احتمال عفونت و التهاب را بدهد، برای اطمینان آزمایش خون یا آرتروسنتز تجویز می‌کند. برای انجام آرتروسنتز، مقدار کمی مایع از داخل مفصل زانو با سوزن برمی‌دارند تا آن را مورد آزمایش قرار دهند.

در مرحله بعد از تشخیص اولیه، پزشک از روش‌های زیر برای اطمینان از آسیب و تشخیص نوع آن استفاده می‌کند.

● اشعه ایکس

عکس برداری با اشعه ایکس می‌تواند شکستگی استخوان و بیماری دژنراتیو مفصل را تشخیص دهد.

● سی تی اسکن

سی تی اسکن می‌تواند از اندام‌های مختلف بدن به صورت مقطعی عکس بگیرد. این روش عکس برداری برای تشخیص مشکلات استخوانی و شکستگی‌های ظریف ایده‌آل است.

● سونوگرافی

این فناوری از امواج صوتی برای تولید تصاویر از ساختارهای بافت نرم در داخل و اطراف مفاصل زانو استفاده می‌کند.

پزشک ممکن است پا را در جهات مختلف حرکت دهد تا مفصل زانو را به طور کامل بررسی کند.

● MRI

فناوری MRI از امواج رادیویی و یک آهنربای قدرتمند برای ایجاد تصاویر سه بعدی از داخل زانوی شما استفاده می‌کند.

این آزمایش به ویژه در آشکارسازی آسیب‌های بافت‌های نرم مانند رباط‌ها، تاندون‌ها، غضروف و ماهیچه‌ها به کار می‌آید.

درمان مفصل زانو

راه‌های زیادی برای درمان بیماری‌های مفصل زانو وجود دارد که پزشک با توجه به علت درد مفاصل زانو، یکی از روش‌ها یا ترکیبی از آن‌ها را تجویز می‌کند.

● داروها

پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به تسکین درد و درمان بیماری‌ها تجویز کنند تا برخی بیماری‌ها مانند آرتروز و التهابات ناشی از آن‌ها را درمان کند.

● فیزیوتراپی

تقویت عضلات اطراف مفصل زانو باعث تقویت بیشتر آن می‌شود. اگر از نظر بدنی فعال هستید یا یک ورزش را به طور حرفه‌ای انجام می دهید، ممکن است برای اصلاح الگوهای حرکتی و اجرای تکنیک خوب در طول ورزش به تمرینات خاص فیزیوتراپی نیاز داشته باشید.

تمرینات برای بهبود انعطاف پذیری و تعادل نیز برای مفصل زانو مهم هستند.

● تزریقات

در برخی از موارد، برای درمان آرتروز زانو و بیماری‌های دیگر، پزشک تزریق مواد دارویی به طور مستقیم را تجویز می‌کند.

تزریق داروی کورتیکواستروئید به مفصل زانو ممکن است به کاهش التهاب آرتریت کمک و درد را تسکین دهد. تاثیرگذاری این داروها کمی زمان می‌برد.

اسید هیالورونیک مایعی مایع غلیظ و مشابه مایع طبیعی روان‌کننده مفاصل در بدن است. این ماده برای بهبود تحرک و کاهش درد به زانو تزریق می‌شود.

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) حاوی فاکتورهای رشد مختلف است که التهاب را کاهش داده و باعث بهبودی درد مفاصل زانو می‌شود.

برخی از مطالعات نشان داده اند که PRP ممکن است برای درمان آرتروز زانو مفید باشد.

جراحی مفصل زانو چیست و چه زمانی انجام می‌شود؟

آسیب مفصل زانو معمولا با درمان‌های جایگزین به طور کامل بهبود پیدا می‌کند. با این حال، در برخی از موارد، بیمار مجبور به جراحی می‌شود.

قبل از تصمیم گیری، مزایا و معایب جراحی زانو را در نظر بگیرید و آن را با درمان‌های دیگر مقایسه کنید.

با توجه به نیاز، می‌توانید یکی از انواع جراحی مفصل زانوی زیر را انتخاب کنید.

● جراحی آرتروسکوپی

در آرتروسکوپی زانو، یک دوربین کوچک و یک تیغ از طریق زخم‌های کوچکی در اطراف زانو، وارد مفصل می‌شوند.

پزشک برای کاهش فشار، بخش‌هایی از بافت ماهیچه‌ای، غضروف آسیب دیده و بافت التهابی را برداشته و رباط‌‌ها را بازسازی می‌کند.

● تعویض جزئی مفصل زانو

در این روش، جراح تنها قسمت آسیب دیده مفاصل زانو را با قطعات ساخته شده از فلز و پلاستیک درجه یک تعویض می‌کند.

این جراحی را می‌توان تنها با ایجاد برش‌های کوچک انجام داد. به همین دلیل، دوره نقاهت کمتری نسبت به تعویض کامل مفصل زانو دارد.

● تعویض کامل مفصل زانو

جراح برای تعویض کامل مفصل زانو، استخوان و غضروف آسیب دیده را از استخوان ران، ساق پا و کاسه زانو جدا می‌کند و آن را با یک مفصل مصنوعی ساخته شده از آلیاژهای فلزی، پلاستیک‌های درجه یک و پلیمرها جایگزین می‌کند.

● استئوتومی

در این روش، جراح بخشی از استخوان ران یا ساق پا را برای تراز بهتر زانو و تسکین درد آرتروز جدا می‌کند.

این جراحی، جایگزین مناسبی برای تعویض جزئی یا کامل مفصل زانو است.

علت تعویض مفصل زانو چیست و چگونه انجام می‌شود؟

برای ایجاد یک مفصل زانوی جدید، انتهای استخوان‌های تشکیل دهنده مفصل با جراحی برداشته می‌شود. سپس مفصل جدید که معمولا از جنس آلیاژ یا پلاستیک درجه یک است، در میان استخوان‌ها قرار می‌گیرد. جراحی تعویض مفصل زانو باید آخرین انتخاب شما باشد زیرا عوارض زیادی از جمله محدودیت در حرکت به دنبال دارد. در صورت بروز شرایط زیر، تعویض مفصل زانو می‌تواند کمک کننده باشد.

• در صورتی که با وجود امتحان همه درمان‌های دیگر، همچنان درد غیر قابل تحمل داشته باشید.
• درد ناشی از آرتروز در راه رفتن، خوابیدن و کار کردن شما تاثیر منفی می‌گذارد.
• زانوهایتان همیشه ملتهب و خشک هستند.
• در صورتی که قبلا آسیب شدید به زانو وارد شده است.
• حتی در هنگام استراحت زانو درد دارید.
• اگر پاهای پرانتزی دارید، جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند آن را رفع کند.
• دوست دارید از نظر فیزیکی فعال باقی بمانید.

راه‌های پیشگیری از آسیب به مفصل زانو

راه‌های پیشگیری از آسیب به زانو بسیار ساده هستند و هرکسی می‌تواند آن‌ها را انجام دهد.

•  کنترل وزن برای کاهش فشار به مفاصل
• پوشیدن کفش مناسب مخصوصا برای فعالیت‌ةای ورزشی سنگین
• حفظ تعادل میان فعالیت‌های ورزشی سنگین و سبک
• انجام تمریناتزنه‌بردرای برای تقویت مفاصل
• قرار دادن حرکات کششی در برنامه ورزش روزانه
• اصاح تکنیک هنگام فعالیت ورزشی
• استفاده از محافظ زانو هنگام دوچرخه سواری، اسکیت سواری و فعالیت‌های مشابه
• اجتناب از فعالیت ورزشی بیش از اندازه
• دقت به حالت بدن هنگام انجام فعالیت‌های روزانه

آرتونیک چگونه مفاصل زانو را تقویت می‌کند؟

برای کسانی که از درد مفاصل زانو رنج می‌برند، مکمل‌هایی چون مکمل آرتونیک، به سلامت استخوان و مفاصل کمک کرده و می‌تواند درد ناشی از آسیب مفصل زانو را کاهش دهد.

علاوه بر این، مکمل آرتونیک به تقویت و ترمیم بافت‌های اطراف مفصل زانو کمک می‌کند. هر چه این بافت‌ها قوی‌تر باشند، احتمال آسیب زانوهم کمتر می شود.

مکمل آرتونیک حاوی کلاژن، کندرویتین، متیل سولفونیل متان و هیالورونیک اسید است که به طور خاص برای  تقویت غضروف، ترمیم و تسکین درد انواع آرتروز و آسیب‌های مفصلی طراحی شده‌اند.

این مواد مغذی برای حفظ استخوان‌ها و مفاصل سالم ضروری هستند. خواص ضد التهابی این مواد مغذی می تواند به جلوگیری از آسیب مفاصل کمک کند.

مواد مغذی که در این مکمل به کار گرفته شده‌اند، همگی منبع طبیعی داشته و برای بدن ضرری ندارند.

با تمام این‌ها، مصرف مکمل آرتونیک به تنهایی کافی نیست. برای ارتقای سلامت کلی مفاصل زانو و کنترل وزن، باید از یک رژیم‌غذایی پیروی کرده و ورزش‌هایی چون شنا و یوگا را انجام دهید.

سوالات متداول

اجزای اصلی مفصل زانو کدامند؟

سطوح مفصلی، عصب‌ها و عروق خونی زانو، منیسک، بورس‌های زانو و رباط‌ها از اجزای اصلی مفصل زانو هستند.

عوارض تعویض مفصل زانو چیست؟

لخته شدن خون، عفونت، درد مداوم، حساسیت احتمالی، خونریزی، کاهش دامنه حرکتی، خشکی زانو و آسیب به شبکه عصبی از عوارض تعویض مفصل زانو هستند.

چند رباط در مفصل زانو وجود دارد؟

زانو دارای 4 رباط اصلی است که استخوان ران (فمور) را به استخوان ساق پا (درشت نی) متصل می‌کند.

بهبودی پس از تعویض مفصل زانو چقدر طول می‌کشد؟

میانگین زمان بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل زانو تقریبا شش ماه است. 12 ماه استراحت و مراقبت برای انجام فعالیت‌های سخت بدنی لازم است.