زن باردار

زن باردار در دوران بارداری با تغییرات زیادی در فرم بدن، نیازهای عاطفی، تغییرات پوست، مو و … مواجه خواهد بود.

توجه و همراهی همسر وی در این دوران بسیار پراهمیت است و در برخی موارد می‌تواند راهگشا باشد.

حتی داشتن رابطه جنسی در طول این دوران نیز کاملاً بی‌خطر است و تهدیدی برای جنین و زن باردار نخواهد داشت.

به دلیل تغییرات خلق‌وخوی زن باردار ناشی از تغییرات هورمونی، احساس تهوع و خستگی، تورم، خونریزی، سو هاضمه و… می بایست از دوران قبل از بارداری تا دوران بارداری رژیم غذایی مناسبی را در پیش بگیرد.

استفاده از انواع پروتئین‌ها، سبزیجات و میوه‌ها و پرهیز از مواد قندی و چربی و استفاده از انواع مکمل‌هایی که ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم را در این دوران برای خانم باردار تأمین می‌کنند نظیر مکمل یدوناتال ایکس مارت تأثیر زیادی در سلامت مادر و جنین در این دوران خواهد داشت.

تغییرات زن بادار

بدن زن باردار در طول مدت بارداری دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. برخی از این تغییرات نظیر افزایش وزن و بزرگ‌شدن شکم کاملاً مشهود و برخی دیگر نظیر بزرگ‌شدن رحم، ریزش مو و تغییرات هورمونی نامشهود است.

تغییرات زن باردار در قسمت‌های مختلف بدن به شرح ذیل است:

تغییرات در فرم بدن

اضافه ‌وزن یکی از بارزترین تغییرات در فرم بدن زن باردار است که سبب کاهش اعتمادبه‌نفس در اغلب زنان می‌شود. به‌خاطر کاهش گردش خون در اندام تحتانی و افزایش سطح مایعات، صورت و اندام تحتانی وی دچار تورم خواهد شد.

تغییرات هورمونی

افزایش و تغییر میزان استروژن و پروژسترون در زن باردار از اولین تغییرات هورمونی وی محسوب می‌شود. افزایش سطح استروژن به‌ویژه در سه ماه اول ممکن است به حالت تهوع بیانجامد.

نیازهای عاطفی زن باردار

در دوران بارداری زن باردار به دلیل تغییرات هورمونی دچار نوسانات خلقی و غم خواهد شد. وجود استرس و اضطراب در خصوص سالم بودن جنین، سختی شرایط و فکر دراین‌خصوص که می‌توانند مادران خوبی باشند یا خیر، حالت افسردگی و پشیمانی را در خانم باردار القا خواهد کرد.

همراهی و همدلی همسر برای غلبه و کنترل این هیجانات بسیار مورد اهمیت است.

حساسیت سینه ها

در دوران بارداری زن باردار در سینه‌های خود احساس پری و حساسیت بیشتری خواهد داشت و نوک سینه‌های او به لمس حساس می‌شود. پوست اطراف نوک سینه‌ها ممکن است در اوایل بارداری تیره‌تر و بزرگ‌تر شوند.

از سه‌ماهه سوم و گاهی زودتر سینه زن باردار ممکن است از خود مایع شیری رنگی به نام آغوز ترشح کند.

تغییرات رحم و دهانه رحم

بالا بودن سطح پروژسترون در زن باردار سبب افزایش اندام داخلی چون رحم می‌شود.

بزرگ‌شدن رحم سبب بزرگ‌شدن شکم و افزایش گودی کمر می‌شود.

ریزش مو

برخی زنان ممکن است وضعیت موی خوبی در دوران بارداری داشته باشند.

استروژن طول مدت فاز رشد فولیکول‌های مو را افزایش داده و سبب می‌گردد اغلب زنان در دوران بارداری موهایی ضخیم‌تر و سالم‌تر داشته باشند.

حتی این رشد مو به دلیل تغییرات هورمونی می‌تواند در قسمت‌های دیگر بدن چون لب، شکم و نوک سینه‌ها نیز ادامه داشته باشد.

زن باردار احتمال دارد پس از دوره بارداری ریزش موی زیادی را تجربه کند، البته این ریزش موقتی است و حدود 4 تا 6 ماه پس از زایمان رشد موی زنان به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد.

تغییرات در پوست و ناخن

تغییرات پوست در زن باردار در دوران بارداری بسیار شایع است. اغلب روی پوست خانم باردار ترک‌های پوستی صورتی و ارغوانی رنگی در شکم، سینه‌ها، پشت و ران‌ها پدید می‌آید که می‌تواند همراه با خارش باشد.

زن بارداری که افزایش وزن سریع داشته و یا از پیش چاق است تغییرات پوستی بیشتری را تجربه خواهد کرد.

حتی لکه‌های قهوه‌ای روی صورت و اطراف چشم، روی گونه و بینی ممکن است ظاهر شود و این لکه‌های قهوه‌ای‌رنگ به دلیل افزایش سطح ملانین است.

تیره شدن و بزرگ‌شدن کک‌ومک‌ها در زن باردار به دلیل تغییرات رنگ‌دانه‌های پوستی نیز مرسوم است. 

بزرگ‌شدن آکنه برای خانم بارداری که پیش از بارداری به آن دچار بوده و یا ایجاد جوش در زنان بارداری که پوستی شفاف و روشن دارند بیشتر است.

در دوران بارداری در زن باردار درشت شدن بافت ناخن‌ها رخ می‌دهد که سبب می‌گردد ناخن‌ها نرم‌تر و شکننده‌تر شوند.

شکنندگی ناخن‌ها می‌تواند به دلیل افزایش جریان خون در دست‌وپاها به دلیل افزایش سطح استروژن باشد. البته رشد ناخن‌ها در زن باردار نظیر مو بیشتر خواهد بود.

تغییر دمای بدن

زن باردار در دوران بارداری به دلیل افزایش متابولیسم و افزایش فعالیت غدد عرق، احساس گرمای بیشتر و تعرق بالاتری داشته باشند.

استفاده از لباس‌های گشاد و استفاده از آب فراوان به‌خصوص در فصول گرمی چون تابستان می‌تواند به زن باردار برای تسهیل این شرایط سخت کمک کند.

رابطه جنسی در دوران بارداری چگونه است؟

داشتن رابطه جنسی در زمان بارداری برای زن باردار کاملاً بی‌خطر است. جنین درون کیسه‌ای پر از مایع محافظت شده و ماهیچه‌های قوی رحم به محافظت در برابر عفونت کمک می‌کند.

تنها در دوران بارداری احتمال تغییر میل جنسی در زن باردار به دلیل تغییرات هورمونی زیاد است.

در برخی موارد چون وجود مشکل در دهانه رحم، سابقه زایمان زودرس، خونریزی شدید و مشکلات دیگر لازم است از برخی انواع رابطه جنسی برای مدتی پرهیز شود.

رابطه جنسی در سه ماه اول

رابطه جنسی در سه ماه اول مشکلی ندارد، اما به دلیل اینکه حالت عمومی زن باردار در سه ماه اول بدترین است، حالت‌های تهوع و استفراغ در این دوران بسیار زیاد است.

همچنین به دلیل اضطراب زیادی که در خصوص جنین خود و سلامت وی دارد، احتمال کم‌شدن میل جنسی در این دوران بسیار زیاد است.

عفونت‌ها و بیماری‌های زن باردار، تغییرات هورمونی، ناهنجاری‌های رحمی، استفاده از برخی داروها و … همگی در کاهش میل جنسی خانم باردار در این سه ماه نقش دارند؛ اما رابطه جنسی در سه ماه اول نظیر دیگر ماه‌های دوران بارداری کاملاً ایمن است.

رابطه جنسی در سه ماه دوم

اغلب میل جنسی زن باردار در سه ماه دوم به دلیل آرامش وی و پذیرش بدن باردار ممکن است افزایش یابد.

در این دوران زوجین احساس امنیت و صمیمیت بیشتری در عشق خود احساس مرده و می‌توانند مجدداً رابطه جنسی خود را احیا کنند.

رابطه جنسی در سه ماه سوم

در سه ماه سوم به دلیل نزدیک‌شدن به زایمان و استرس و اضطراب بیشتر میل جنسی زن باردار مجدداً کاهش خواهد یافت.

در سه ماه سوم زن باردار به دلیل درگیرشدن نوزاد در لگن، زیادشدن وزن و برخی موارد رابطه جنسی را دشوارتر دانسته و تا حدود زیادی از آن دوری می‌کنند.

رابطه جنسی ماه نهم

رابطه جنسی در ماه نهم و آخر بارداری به دلیل نزدیک‌شدن به زمان زایمان کاهش خواهد یافت، اگرچه رابطه جنسی در ماه نهم نیز برای زن باردار بی‌خطر است.

افزایش وزن در دوران بارداری چقدر باید باشد؟

افزایش وزن زن باردار در دوران بارداری متفاوت است. اغلب زنان در این دوران بین 10 تا 12.5 کیلوگرم اضافه‌وزن پیدا خواهد کرد و اغلب این اضافه‌وزن را از هفته بیستم به بعد خواهد داشت.

بدن زن باردار در این مدت چربی ذخیره می‌کند تا پس از تولد نزاد مادر توانایی شیردهی به او را داشته باشد.

افزایش وزنی کمتر از این میزان یا خیلی بیشتر از این مقدار می‌تواند برای زن باردار و جنین خطراتی را به دنبال داشته باشد.

ورزش و بدن سازی برای زن باردار چگونه است؟

استفاده از وزنه و بدن‌سازی در دوران بارداری سبب کاهش درد در دوران بارداری می‌شود. بدن‌سازی در دوران بارداری سبب زایمان راحت در زن باردار می‌شود.

بدن‌سازی و ورزش در بارداری سبب می‌گردد تا وزن خود را کاهش داده و از کمردرد و فشار عضلانی جلوگیری می‌شود.

زنان باردار حداقل به دو ساعت و نیم فعالیت هوازی مانند پیاده‌روی و شنا در هفته نیاز دارند. فعالیت‌های ورزشی سبب کاهش خطرات و عوارض بارداری می‌شود.

فعالیت‌های ورزشی سبب می‌گردند تا زن باردار عمیق‌تر و سریع‌تر نفس بکشد و ضربان قلب را تندتر می‌کند.

فعالیت‌های ورزشی از عوارض بارداری چون یبوست، کمردرد، تورم در پاها و مچ پا جلوگیری می‌کند. ورزش در دوران بارداری به مدیریت استرس کمک کرده و سبب بهتر خوابیدن زن باردار می‌شود.

همچنین ورزش در بارداری احتمال دیابت بارداری و پره اکلامپسی را کاهش می‌دهد.

برخی از ورزش‌ها نظیر بسکتبال، اسکی، اسب‌سواری و غواصی برای خانم باردار ایمن نبوده و بهتر است از آن‌ها اجتناب شود.

پیاده‌روی، شنا، دوچرخه ثابت، یوگا و پیلاتس، ایروبیک و بدن‌سازی سبک از جمله ورزش‌های پیشنهادی برای زن باردار در دوران بارداری است.

نیاز به اسید فولیک و کلسیم برای خانم حامله چقدر است؟

کلسیم به تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک کرده و اسیدفولیک به جلوگیری از نقایص مادرزادی مغز و ستون فقرات کمک می‌کند.

میزان استفاده زن باردار از کلسیم و اسیدفولیک به‌صورت روزانه شامل موارد ذیل است:

• کلسیم: 1300 میلی‌گرم روزانه برای زن باردار 14 تا ۱۸ساله و 1000 میلی‌گرم برای زن باردار 19 تا 50 ساله
• فولیک‌اسید:400 میکروگرم روزانه

ویتامین های مورد نیاز برای زن باردار

در دوران بارداری، زن باردار می‌بایست ویتامین D و اسیدفولیک اضافی مصرف کنند و از مصرف بیش از حد ویتامین A خودداری کنند.

علاوه بر ویتامین D استفاده از ویتامین‌های گروه B و C و آهن، کلسیم، اسیدهای چرب مانند امگا 3، ید و … ضروری است.

میزان مصرف هرکدام از ویتامین‌ها و مواد مغذی به‌صورت روزانه شامل موارد ذیل است:

• کلسیم: 1300 میلی‌گرم روزانه برای زن باردار 14 تا 18 ساله و 1000 میلی‌گرم برای زن باردار 19 تا 50 ساله (منابع: شیر، پنیر، ماست، سبزیجات با برگ سبز تیره نظیر اسفناج)
• آهن: 27 میلی‌گرم روزانه (منابع: گوشت قرمز بدون چربی، مرغ، ماهی، لوبیا، نخود، غلات)
• ید: 220 میکروگرم روزانه (منابع: محصولات لبنی، غذاهای دریایی، نان، تخم‌مرغ)
• ویتامین A: 750 میکروگرم برای زن باردار 14 تا 18 ساله و 770 میکروگرم برای زن باردار 19 تا 50 ساله (منابع: هویج، سبزیجات برگ سبز مانند بروکلی و اسفناج، سیب‌زمینی)
• ویتامین C: 80 میلی‌گرم برای زن باردار 14 تا 18 ساله و 85 میلی‌گرم برای زن باردار 19 تا 50 ساله (منابع: مرکبات، کلم بروکلی، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی)
• ویتامین D: 600 واحد روزانه (منابع: ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین، نور خورشید)
• ویتامین B6: 1.9 میلی‌گرم روزانه (منابع: گوشت گاو، جگر، موز، غلات سبوس‌دار)
• ویتامین B12: 2.6 میکروگرم روزانه (منابع: گوشت، ماهی، مرغ، شیر)
• فولیک‌اسید:600 میکروگرم روزانه (منابع: نان، ماکارونی، بادام‌زمینی، آب‌پرتقال، سبزیجات با برگ سبز، لوبیا)
• ویتامین E: 15 میلی‌گرم روزانه (منابع: روغن جوانه گندم، تخم آفتاب‌گردان، فلفل‌دلمه‌ای قرمز)

علاوه بر استفاده از ویتامین‌های بالا با استفاده از مواد غذایی یا با مصرف قرص‌های ویتامین، می­توان از مکمل‌هایی در دوران بارداری استفاده کرد که شامل تمامی ویتامین‌های ذکر شده باشد.

یکی از بهترین مکمل‌ها برای زن باردار در دوران بارداری مکمل یدوناتال ایکس مارت است.

مکمل یدوناتال ایکس مارت با در اختیار داشتن ویتامین‌های گروه B و D و C و املاح و مواد معدنی چون آهن و ید از بهترین مکمل‌ها برای زن باردار در دوران بارداری به شمار می‌رود.

آهن موجود در یدوناتال از رشد و نمو جنین با تولید هموگلوبین خون و انتقال اکسیژن حمایت می‌کند. ید موجود در این مکمل به رشد طبیعی مغز جنین کمک می‌کند.

ویتامین C با خنثی‌کردن رادیکال‌های آزاد از سلول‌ها در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند.

ویتامین B1 سبب تولید هورمون‌های مهم بارداری می‌شود و ویتامین B2 به سلامت پوست کمک می‌کند و ویتامین B6 سبب کاهش تهوع صبحگاهی شده و ویتامین B9 به رشد و تشکیل لوله عصبی نوزاد کمک می‌کند.

ویتامین D در مکمل یدوناتال به جذب هرچه بهتر کلسیم در بدن زن باردار کمک می‌کند.

تغذیه در دوران بارداری

به‌منظور حفظ بارداری سالم زن باردار لازم است روزانه 300 کالری اضافی دریافت کند. اما این کالری اضافی لازم است از پروتئین‌ها، میوه‌ها، سبزیجات و غلات تأمین شود.

در این دوران مصرف شیرینی‌ها و چربی‌ها می‌بایست به حداقل ممکن کاهش یابد.

از جمله مواد غذایی مفید در دوران بارداری برای زن باردار می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• سبزیجات: هویج، سیب‌زمینی، کدو، اسفناج، گوجه‌فرنگی
• میوه‌ها:  طالبی، انبه، آلو، زردآلو، پرتقال، گریپ‌فروت
• لبنیات: ماست و شیر کم‌چرب
• پروتئین: لوبیا، نخود، گوشت قرمز بدون چربی، ماهی قزل‌آلا

سوالات متداول

در دوران بارداری چه خوراکی هایی منع مصرف دارند؟

برخی از انواع پنیر مانند پنیر کپک‌زده، تخم‌مرغ خام یا نیمه‌پخته، گوشت خام یا نیمه‌پخته، مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین A زیاد، صدف خام و برخی از انواع ماهی‌ها، شیر غیرپاستوریزه، هات‌داگ، سوشی، غذاهای دریایی دودی شده مانند ماهی دودی و … از جمله خوراکی‌هایی هستند که در دوران بارداری برای زن باردار منع مصرف دارند.

ویتامین های لازم قبل از اقدام به بارداری چیست؟

توصیه می‌شود مصرف اسیدفولیک یا ویتامین B9 حداقل 3 ماه پیش از بارداری آغاز شود. همچنین مصرف قرص آهن پیش از بارداری به رشد جفت و جنین کمک کرده و از کم‌خونی در دوران بارداری پیشگیری می‌کند. انواع ویتامین­های A، C، D و گروه B در این دوران لازم است.

منع مصرف سیگار و الکل برای زن باردار چگونه است؟

نوشیدن الکل و استعمال سیگار و دخانیات در زن باردار می‌تواند در دوران بارداری و حتی در زمان شیردهی بر سلامت جنین و کودک تأثیرات ناخوشایندی داشته باشد.