علل ساییدگی زانو و درمان آن

ساییدگی زانو عارضه ای است که بر اثر آسیب به غضروف زانو ایجاد می گردد. مشکل در حرکت، تورم و درد زانو، احساس گفتگی و قفل شدن، سفتی مفصل زانو، احساس ناپایداری مفاصل حین حرکت و … از علائم این عارضه است.

ضربات سخت و مکرر، انجام برخی ورزش ها نظر فوتبال و راگبی و برخی بیماری ها مانند آرتریت و استئوآرتریت و اضافه وزن از عوامل موثر ساییدگی زانو هستند.

این عارضه با انجام روش های خانگی مانند استراحت و یخ درمانی، روش های کلینیکی مانند تزریق هیالورونیک اسید و انجام تمرینات فیزیوتراپی و یا با استفاده از روش های جراحی مانند آرتروسکوپی و اتوگراف و … قابل درمان است.

به منظور کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ساییدگی زانو تا انتهای این متن با ما همراه باشید.

ساییدگی زانو چیست؟

ساییدگی زانو عارضه ای است که زمانی پدیدار می گردد که بافت صاف روی استخوان هایی که مفاصل در آن قرار دارند، معیوب شود.

غضروف مفصلی، زانو را روان کرده و به استخوان های زانو این امکان را می دهد تا با کمترین اصطکاک حرکت کنند.

غضروف زانو به مرور زمان یا بر اثر آسیب های مختلف از بین رفته و سبب ساییدگی زانو می شود.

آسیب دیدگی عضروف زانو در سنین 15 تا 30سالگی و یا در سنین بالای 50  سال بیشتر رخ می دهد.

اگر ضربه گیر یا همان غضروف مفصل زانو به درستی عمل نکند، علائم کوتاه مدتی مانند درد، تورم و قفل شدن زانو و علائم طولانی مدتی چون آرتروز را به دنبال خواهد داشت.

علائم ساییدگی زانو

از بین رفتن غضروف زانو که ساییدگی زانو را به همراه دارد با علائم زیر همراه خواهد بود:

• مشکل در راه رفتن، دویدن و فعالیت های حرکتی به دلیل درد زانو و قفل شدن آن
• تورم و درد زانو
• احساس گرفتگی و قفل شدن حین حرکت مفصل
• عدم توانایی در دراز کردن پاها به طور کامل
• شنیده شدن و احساس صداهایی نظیر رنده کردن و ترکیدن حین حرکت مفصل زانو
• احساس سفتی در مفصل زانو
• کم شدن دامنه حرکتی زانو
• احساس بی ثباتی در زانو
• احساس درد شدید حین بالا و پایین رفتن از پله ها
• احساس گیر کردن حین حرکت و خم کردن مفصل زانو
• احساس ناپایداری یا از بین رفتن مفصل زانو حین حرکت

عوامل موثر درساییدگی زانو

علل و عوامل موثر در ساییدگی زانو شامل موارد زیر است:

● ضربه به زانو

هر فعالیتی که سبب افتادن یا تماس سخت با شی و فرد دیگری شده و بر زانو تاثیر بگذارد، پتانسل از بین بردن و پاره کردن غضروف زانو را داشته و ممکن است به این عارضه  منجر شود.

● ورزش های پر خطر

انجام ورزش هایی مانند فوتبال، دویدن، بسکتبال، چوگان و اسکی احتمال آسیب به غضروف زانو را بالا می برند.

● استئوآرتریت

استئوآرتریت بیماری است که سبب از بین رفتن غضروف و استخوان ها از جمله غضروف و استخوان های زانو می شود.

● آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید بیماری التهابی است که می تواند بر استخوان ها و غضروف های بدن ازجمله زانو آسیب برساند.

● اضافه وزن

زانوها طوری طراحی شده اند که وزن مشخصی را تحمل کنند و اضافه وزن زیاد فشار مضاعفی بر غضروف و مفاصل زانو وارد کرده و می تواند به ساییدگی زانو منجر شود.

● آسیب های قدیمی و کهنه

آسیب های قبلی در زانوها که به درستی درمان نشده اند و بر اثر عدم درمان مناسب، زانوها تعادل و انعطاف لازم را به دست نیاورده اند و فرد را مستعد آسیب خواهند کرد.

● کم تحرکی

کم تحرکی سبب می گردد تا مفاصل زانو انعطاف لازم برای حرکت نرم و بدون درد را نداشته باشند و احتمال این عارضه با دنبال کردن سبک زندگی کم تحرک بالا می رود.

● فعالیت های نامناسب و اشتباه

انجام فعالیت هایی که احتمال آسیب به زانوها را بالا می برد می توانند منجر به این عارضه شوند.

فعالیت هایی مانند بلند کردن اجسام سنگین از زمین، چمباتمه زدن های مکرر، پریدن، دویدن، تغییر جهت های ناگهانی و سریع در حین حرکت، ایستادن های طولانی مدت و …

● کفش نامناسب

استفاده از کفش های نامناسب به مفاصل زانو فشار آورده و احتمال ساییدگی زانو را بالا می برد.

کفش هایی مناسب هستند که از قوس کمر حمایت کرده و فشار وارده را بطور یکنواخت توزیع کرده و از مچ پا حمایت کنند.

چه کسانی به ساییدگی زانو مبتلا می شوند؟

افراد با شرایط زیر بیش از پیش مستعد ساییدگی زانو هستند:

● افراد مسن و سالمند

احتمال این عارضه در افراد بالای 50 سال بیشتر است. فرآیندهای طبیعی پیر شدن، کم شدن توانایی بدن در ترمیم غضروف ها، تغییرات بیولوژیکی بدن و … همه از دلایل مستعد شدن سالمندان جهت ساییدگی زانو هستند.

● زنان

زنان در سنین بالاتر، به خصوص پس از دوران یائسگی بیشتر از مردان به این عارضه مبتلا می شوند.

تغییرات هورمونی زنان در این سنین میزان شیوع این عارضه در آن ها را افزایش می دهد.

● افراد با اضافه وزن

وزن بالا فشار بیشتری را به مفاصل و غضروف های زانو اعمال کرده و سرعت تخریب آن ها را بالاتر می برد.

● آسیب های زانو

افرادی که ورزش های سنگینی مانند فوتبال یا اسکی انجام می دهند و یا افرادی که آسیب دیدگی های پیشین زانوی خود را بطور کامل درمان نکرده اند، بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند.

● عوامل ژنتیکی

افراد با سابقه خانوادگی ساییدگی زانو و استئوآرتریت، بیشتر در معرض این عارضه هستند.

عوامل ژنتیکی بر تولید کلاژن و ساختار مفاصل بدن تاثیرگذار خواهد بود.

● نوع فعالیت های شغلی

فعالیت و شغل هایی که فشار مداوم و زیادی را به مفصل زانو وارد می کنند و با ایستادن های طولانی مدت، زانو زدن های مکرر، دویدن های طولانی، بلند کردن اجسام سنگین و … سر و کار دارند، احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می دهند.

علت ساییدگی زانو در جوانی

ساییدگی زانو در سنین کهنسالی شایع تر است، اما عوامل خارجی، سبک زندگی یا آسیب به زانوی افراد در سنین جوانی نیز می تواند به این عارضه منجر شود.

از دلایل اصلی ساییدگی زانو در جوانان عبارتند از:

● آسیب های ورزشی

آسیب های ناشی از ورزش های سنگین مانند فوتبال، اسکی، راگبی و … می تواند به شکستگی ها، پارگی های رباط، پارگی های مینیسک یا دررفتگی های زانو منجر شده و خطر ابتلا به این عارضه را تقویت کند.

● چاقی

وزن بالا سبب فشار بیشتر بر غضروف مفصل زانو شده و سرعت تخریب آن را تسریع می کند.

● انجام حرکات تکراری و سنگین

جوانانی که بطور مداوم و نادرست از زانوهای خود استفاده کرده و بر آن ها فشار وارد می آورند، مستعد این عارضه هستند.

دویدن های طولانی بر سطوح سخت، انجام تمرینات ورزشی شدید بدون استراحت کافی، انجام نادرست حرکات ورزشی و … برخی از این عوامل هستند.

ساییدگی زانو با چه روش هایی تشخیص داده می شود؟

پزشکان از طریق معاینات بالینی عارضه ساییدگی زانو را تشخیص داده و با استفاده از فناوری های تصویربرداری در خصوص ابتلا به این عارضه به اطمینان خاطر می رسند.

در معاینات بالینی پزشکان سوالاتی در خصوص میزان زانو درد و آسیبی که سبب زانو درد شده است را از بیماران می پرسند و با استفاده از تست های حرکتی میزان درد، دامنه حرکتی و ثبات زانوهای فرد را ارزیابی می کنند.

تجویز  آزمایش MRI برای تعیین سطح آسیب بر عضروف ها و رباط ها نیز موثر است.

سی تی اسکن نیز روش دیگری جهت تشخیص است که با ارائه تصویری به پزشکان به تشخیص کمک می کند.

درمان ساییدگی زانو بدون جراحی

ساییدگی زانو بر حسب عواملی چون سن و سلامت کلی بیمار، سطح فعالیت بدنی وی، فعالیت هایی که می بایست پس از درمان انجام دهد، نوع و شدت آسیب به غضروف زانو و … با روش های مختلفی مورد درمان قرار می گیرد.

برخی از روش های کلینیکی جهت درمان این عارضه عبارتند از:

● تزریق کورتیکواستروئیدها

این تزریق برای کاهش التهاب و درد مفصل زانو مفید هستند. کورتیکواستروئیدها داروهای قدرتمندی هستند که با تزریق در مفصل زانو، درد و التهاب را برای چند هفته تا چند ماه کنترل می کنند.

● ویسکومپلنتیشن

این درمان است از طریق تزریق هیالورونیک اسید به مفصل آسیب دیده انجام می شود.

این تزریق مفاصل آسیب دیده را روان کرده و اصطکاک بین استخوان های مفاصل و درد آن ها را کاهش می دهد.

● فیزیوتراپی

مراجعه به فیزیوتراپیست جهت اخذ و انجام برنامه تمرینی و کششی متناسب با شرایط بیمار با هدف تقویت عضلات اطراف مفصل آسیب دیده زانو نیز مفید بوده و سبب ثبات مفصل زانو و افزایش دامنه حرکتی آن می شود.

● تزریق PRP

تزریق PRP در مقایسه با تزریق هیالورونیک اسید، عملکرد بهتر، ناراحتی کمتر و بازه بهبودی طولانی مدت تری را به دنبال دارد.

روش PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت از خون خود بیمار جهت درمان بافت های آسیب دیده استفاده می کند.

● اوزون تراپی

این روش درمان غیر تهاجمی و غیر جراحی است که برای درمان ساییدگی زانو به کار می رود.

ازن گازی است که درد و التهاب را کاهش می دهد، علاوه بر این ازن، پروتئین هایی که سبب تجزیه بافت غضروف می شوند را غیر فعال کرده و سبب کاهش آسیب به مفصل زانو می شوند.

● دارو درمانی

استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی یا NSAIDs مانند ایبوپروفن و ناپروکسن به منظور کاهش درد و التهاب ناشی از ساییدگی زانو در مراحل اولیه این عارضه موثر خواهند بود.

درمان قطعی ساییدگی کشکک زانو

درمان قطعی این عارضه به شرایط فرد بیمار و شدت این عارضه بستگی دارد. تعیین نوع درمان قطعی ساییدگی زانو به تجویز پزشک بستگی خواهد داشت.

بسته به شدت این عارضه انواع درمان قطعی را می توان در دسته های زیر طبقه بندی کرد:

● درمان های خانگی و محافظه کارانه

استراحت و پرهیز از انجام فعالیت های سنگین، یخ درمانی و گرما درمانی و استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ناپروکسن یا ایبوپروفن در این دسته قرار می گیرند.

علاوه بر این موارد استفاده از بریس های زانو، استفاده از کفش های طبی و کاهش وزن، فشار بر مفاصل زانو را تا حد زیادی کاهش می دهد.

● فیزیوتراپی

تقویت عضلات اطراف زانو از طریق ورزش و حرکات فیزیوتراپی می تواند فشار مضاعف را از مفاصل زانو برداشته و موجب درمان قطعی گردد.

انجام تمرینات تقویتی، کشش عضلات و اصلاح الگوی حرکات و صحیح انجام دادن آن ها از اهداف فیزیوتراپیست است.

● درمان های تزریقی

تزریق استروئید، اسید هیالورونیک و تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP از درمان های تزریقی برای کاهش درد و التهاب به شمار می روند.

● جراحی

این روش در صورت حاد بودن این عارضه و نتیجه نگرفتن از سایر روش ها مورد استفاده قرار می گیرد.

آرتروسکوپی، استئوتومی، تعویض مفصل زانو و … از جمله روش های جراحی جهت درمان قطعی ساییدگی زانو هستند.

جراحی ساییدگی زانو

غضروف آسیب دیده مفصل زانو به خودی خود درمان نشده و بهبود نمی یابد، لذا جراحی این غضروف از موثرترین روش ها برای درمان ساییدگی زانو است.

لازم به ذکر است که برخی از عمل های جراحی با هدف بهبود علائم و نشانه های ناشی از ساییدگی و برخی با هدف ترمیم غضروف آسیب دیده انجام می گردند.

از عمل های جراحی که با هدف ترمیم غضروف آسیب دیده انجام می گیرند، عبارتند از:

● آرتروسکوپی

آرتروسکوپی از متداول ترین روش های جراحی برای ترمیم غضروف زانوی آسیب دیده است.

در این عمل، جراح با ایجاد برشی کوچک، دوربینی را به محل مورد نظر وارد کرده تا از میزان و شدت غضروف زانوی آسیب دیده، اطلاعات لازم را به دست آورد.

پزشکان در این روش به ترمیم یا برداشتن غضروف و رباط های آسیب دیده می پردازند.

● میکروشکستگی

میکرو شکستگی روش جراحی دیگری است که در آن جراح سوراخ کوچکی در استخوان زیر عضروف مفصلی آسیب دیده ایجاد می کند.

این سوراخ سلول های مغز استخوان را جهت ترمیم غضروف روی زانوی آسیب دیده تحریک می کند. بافت غضروفی حاصل از این فرایند را فیبرو عضروف می نامند.

اگرچه فیبرو غضروف ها از ساییده شدن مستقیم مفاصل بر یکدیگر جلوگیری می کنند اما به اندازه غضروف های مفصلی سالم و معمولی موثر و بادوام نخواهند بود.

● اتوگراف

اتوگراف یا موزاییک پلاستی استئوکندرال روش جراحی دیگری است. در این روش جراح یک پلاگ کوچک از غضروف سالم را از قسمت غیر تحمل کننده وزن بدن جدا کرده و در محل آسیب دیده با ایجاد یک سوراخ کوچک نصب می کند.

لازم به ذکر است که تنها چند محل غیر تحمل کننده وزن در زانو وجود دارد که می توان از آن ها پلاگ برداشت.

● آلوگرافت

آلوگرافت استئوکندرال روش جراحی دیگری برای درمان ساییدگی زانو است.

این روش نظیر روش استئوکندرال است با این تفاوت که از بافت یک جسد یا اهداکننده غضروف مفصلی گرفته می شود.

برای ساییدگی زانو چه بخوریم؟

به منظور پیشگیری و درمان ساییدگی زانو، توصیه می گردد تا از مواد غذایی زیر در رژیم غذایی استفاده شود:

● امگا 3

یکی از عوارض ساییدگی در زانو، احساس درد و تورم ناشی از التهاب است، لذا استفاده از مواد غذایی ضد التهابی موثر خواهند بود.

امگا 3 از جمله ترکیبات ضد التهابی است که در ماهی های چرب به فراوانی یافت می شود. امگا 3 سطح دو پروتئین واکنش گر که سبب التهاب می شوند را کاهش می دهد.

ماهی قزل آلا، تن، ساردین و مکمل های روغن ماهی سرشار از این ترکیب هستند.

● فیبر

میوه ها و سبزیجات مملو از فیبر هستند که به افراد مبتلا به این عارضه کمک می کنند.

فیبر موجود در مواد غذایی همپنین کمک می کند تا فرد برای مدت طولانی تری احساس سیری داشته باشد و در کاهش و کنترل وزن که یکی از عوامل موثر در جلوگیری از ساییدگی زانوها است، موثر خواهد بود.

● آنتی اکسیدان ها

آنتی اکسیدان ها از ترکیبات موثر جهت مقابله با التهاب به شمار می روند.

زغال اخته، توت فرنگی و تمشک منابعی غنی از آنتی اکسیدان هستند.

● چربی های سالم

رژیم غذایی سرشار از چربی های سالم خطر آسیب مفاصل را کاهش می دهد.

آووکادو و گردو حاوی چربی های سالم غیر اشباع ضد التهابی هستند که در درمان این عارضه مفید خواهند بود.

● اولئوکانتال

زیتون و روغن زیتون فرا بکر حاوی این ترکیب هستند که ضدالتهابی بوده و خواصی شبیه به ایبوپروفن داشته و در کاهش درد و تورم ناشی از ساییدگی در زانوها تاثیر بسزایی دارند.

● کورکومین

این ترکیب در مواد غذایی چون زردچوبه به فراونی یافت می شود و خواص ضد التهابی زیادی برای مقابله با التهابات زانو ناشی از ساییدگی مفاصل زانو دارد.

● ویتامین A، C وk

این ویتامین ها می توانند با رادیکال های آزاد ناشی از التهاب مفاصل زانو مقابله کرده و از سلول ها در برابر رادیکال های آزاد محافظت کنند.

این ویتامین ها با کلسیم موجود در خود به سلامت استخوان زانو نیز کمک می کنند.

سبزیجات سبز برگی مانند بروکلی و اسفناج منابعی غنی از این ویتامین ها هستند.

● سولفورافان و گلوکوزینات

کلم بروکلی، کلم بروکسل، خردل، ترب کوهی و … منابعی غنی از این ترکیبات هستند که روند التهابی را مسدود کرده و روند آسیب به غضروف زانو را کند می کنند.

● ویتامین C

ویتامین C به حفظ سلامت استخوان ها از جمله استخوان زانوکمک می کند.

مرکبات، سبزیجات سبز و برگ دار و فلفل دلمه ای منابعی غنی از ویتامین C هستند.

بهترین قرص برای ساییدگی زانو

بهترین قرص ها برای ساییدگی زانو عبارتند از:

● گلوکزامین

این قرص به تولید غضروف جدید کمک می کند.

● کندرویتین سولفات

این قرص به حفظ خاصیت ارتجاعی غضروف ها و ممانعت از تجزیه آن ها کمک می کند.

● متیل سولفونیل متان

این قرص به کاهش درد و التهاب مفاصل کمک می کند.

● اسید هیالورونیک

این قرص به روان سازی و کاهش اصطکاک در مفاصل کمک می کند. بهبود عملکرد مفاصل و کاهش درد از دیگر مزایای این قرص است.

● ویتامین D

این قرص به کاهش درد و تقویت عضلات زانو کمک می کند.

● امگا 3

اسیدهای چرب موجود در این قرص التهاب مفاصل زانو را کاهش داده و روند تخریب غضروف را کند می کند.

● ویتامین C

این ویتامین در تولید کلاژن برای روان سازی حرکت غضروف و ترمیم آن ها نقش دارد.

بهترین مکمل برای ساییدگی زانو

یکی از روش های مقابله با ساییدگی زانو، آرتونیک است. این مکمل با ترکیبات خود علاوه بر کاهش درد و التهاب به غضروف سازی نیز کمک می کند.

کلاژن موجود در این مکمل، از التهاب مفاصل جلوگیری کرده و تخریب غضروف را کاهش می دهد.

هیالورونیک اسید آرتونیک، از التهاب مفاصل پیشگیری کرده و به عنوان روان کننده در حرکت هرچه بهتر مفاصل کمک می کند.

کندرویتین آرتونیک با کاهش درد و التهاب در مفاصل، از سلامت آن ها حمایت کرده و عملکرد آن ها را بهبود می بخشد.

متیل سولفونیل متان از دیگر ترکیبات آرتونیک، خاصیت ضد التهابی داشته و سبب تسریع در ریکاوری آن ها می شود.

سوالات متداول

آیا ساییدگی زانو درمان میشود؟

ساییدگی زانو بر حسب شدت آسیب و بر حسب روش های مختلف خانگی، کلینیکی و جراحی قابل درمان است.

آیا پیاده روی برای ساییدگی زانو مفید است؟

بله پیاده روی منجر به بهبود ساییدگی زانو و بازیابی فشار غضروف می شود. نکته جالب این است که میزان بهبودی در حین پیاده روی (0.19٪ فشار در دقیقه) تقریباً 3 برابر سریعتر از دراز کشیدن به پشت (0.07٪ فشار در دقیقه) است.