ماینوکسیدیل چیست و چگونه باعث رشد مو می گردد؟

ماینوکسیدیل (Minoxidil) دارویی به‌ شکل محلول یا فوم با نام تجاری متداول روگین (Rogaine) است. از محلول و فوم ماینوکسیدیل، بیشتر برای کمک به رشد مو و درمان ریزش مو و طاسی در مردان استفاده می‌شود. فوم و محلول ماینوکسیدیل ۲ درصد نیز برای کمک به رشد مو در زنانی که موهای نازک دارند رایج است. در این مقاله با این دارو و موارد مصرف آن، به‌ویژه در درمان ریزش مو آشنا می‌شویم.

ماینوکسیدیل چیست؟

ماینوکسیدیل متعلق به گروهی از داروها است که با عنوان گشاد کننده عروق شناخته می‌شوند. گشاد کردن رگ‌ها توسط این دارو به کاهش فشار خون می‌انجامد. هنوز مشخص نیست که این دارو چگونه باعث رشد مجدد مو و توقف ریزش مو می‌شود. البته افزایش خون‌رسانی به ریشه مو با اثر فوم و محلول روگین بر رگ‌های خونی در ارتباط است.

ماینوکسیدیل و ریزش موی آندروژنیک

ریزش مو شدید دارم، آیا می توانم از ماینوکسیدیل استفاده کنم؟

ماینوکسیدیل بیشتر برای افرادی تجویز می‌شود که دارای ریزش موی آندروژنیک هستند. این عارضه را نمی‌توان دقیقا یک بیماری دانست؛ بلکه بیشتر آن را به ‌صورت استعداد ژنتیکی برای ریزش مو (در مردان و زنان) تعریف می‌کنند. این عارضه را با نام‌های زیر نیز می‌شناسند:

طاسی با الگوی مردانه (Androgenic alopecia)

آلوپسی آندروژنیک

آلوپسی آندروژنتیک

طاسی وابسته به هورمون مردانه

ریزش مو از نوع آندروژنیک ارتباط مستقیم با هورمون مردانه دارد. موهای سر دارای گیرنده آندروژن (هورمون جنسی مردانه) هستند. در مردان این گیرنده‌ها بیشتر در بالای پیشانی و وسط سر تجمع دارند. به‌همین دلیل این عارضه در مردان از بالای پیشانی آغاز می‌شود که به طاسی معروف است. در زنان اما این گیرنده‌ها در تمام پوست سر پراکنده هستند. بنابراین این نوع از ریزش مو در زنان بیشتر به‌شکل کاهش قطر مو و ریزش کند اما سراسری مو دیده می‌شود.

ماینوکسیدیل موضعی چیست؟

همانطور که گفته شد ماینوکسیدیل موضعی محلولی است برای رشد مجدد مو که روی پوست سر استفاده می شود. ماینوکسیدیل موضعی باعث رشد مجدد و دائمی موی سر نمی شود.

حتما باید استفاده از این محصول را تا جایی که می خواهید موها روی سر شما رشد کنند ، ادامه دهید. زیرا پس از آن که مصرف محلول را قطع کنید پس از چند هفته موهایتان دوباره می‍ریزد.

 ماینوکسیدیل موضعی ممکن است که برای اهدافی به غیر از رشد مجدد موها استفاده شوند، مانند گشاد کردن رگ‌ها که در واقع وظیفه‌ی اصلی ماینوکسیدیل می باشد.

ماینوکسیدیل خوراکی چقدر موثر است؟

ماینوکسیدیل در شکل خوراکی قبلاً در پزشکی برای درمان فشار خون شدید و کنترل نشده با دوز 10-40 میلی گرم استفاده شده است.

بررسی‌های اولیه ماینوکسیدیل خوراکی به عنوان داروی ضد فشار خون، عوارض جانبی مانند هایپرتریکوز عمومی را با استفاده طولانی‌مدت، نشان داد و پتانسیل دارو را برای تحریک رشد ثابت شد.

همین یافته‌ها بود که منجر به توسعه یک فرمول موضعی ماینوکسیدیل برای درمان ریزش موی آندروژنیک AGA شد.

با این وجود، استفاده از ماینوکسیدیل خوراکی برای AGA عمدتا به دلیل عوارض جانبی (پرمویی)، در دوزهای استاندارد (۱۰-۴۰میلی‌گرم)، امکان‌پذیر نبود.

همچنین توجه بیشتر بر استفاده از دوزهای پایین ماینوکسیدیل خوراکی (۰/۲۵-۵ میلی‌گرم یک بار در روز) برای درمان ریزش موی آندروژنیک، متمرکز شده است.

باید گفت ماینوکسیدیل خوراکی با بهبود قابل توجهی در آلوپسی آندروژنتیک (AGA) در بیماران از هر دو جنس استفاده شده است.

در مردان مبتلا به AGA، به تنهایی و در ترکیب با سایر درمانها و در دوزهای متفاوت از ۰/۲۵ تا ۵ میلی گرم در روز استفاده شده است.

ماینوکسیدیل برای چه کسانی توصیه نمی‌شود؟

باید توجه داشت که ماینوکسیدیل برای ریزش مو ناگهانی، ریزش موی بدون دلیل (مثلا وقتی سابقه ریزش مو در خانواده ندارید) یا ریزش مو بعد از زایمان تجویز نمی‌شود. ماینوکسیدیل همچنین برای افراد زیر ۱۸ سال توصیه نمی‌شود.

ماینوکسیدیل و تحقیقات پزشکی

دکتر کیم ادگارد (Kim D. Edhegard) متخصص پوست و مو ساکن ویرجینیا آمریکا درباره ماینوکسیدیل توضیح می‌دهد که: «ماینوکسیدیل در ابتدا در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی به‌عنوان یک داروی خوراکی برای کاهش فشار خون ساخته شد. این دارو هرچند به ندرت، هنوز هم در این زمینه به‌صورت قرص تجویز می‌شود.» در یکی از آزمایشات اولیه برای درمان فشار خون، با استفاده از این دارو، عارضه جانبی عجیب رشد مو مشخص شد. پس از چند دهه تحقیق، سازمان FDA تاثیر مثبت ماینوکسیدیل موضعی را در درمان ریزش مو در مردان و سپس برای کاهش ریزش مو برای زنان تایید کرد.

همان‌طور که پیشتر گفته شد، دانشمندان هنوز در مورد نحوه عملکرد فوم یا محلول موضعی ماینوکسیدیل برای تقویت رشد مو به توافق نرسیده‌اند. دیویا شوکین، متخصص پوست و مو، توضیح می‌دهد: «احتمالا رشد مو به این دلیل اتفاق می‌افتد که ماینوکسیدیل با گشاد کردن رگ‌های خونی در پوست سر باعث افزایش جریان خون در پوست سر می‌شود.» فرضیه دیگری که توسط داده‌های دانشمندان در سال ۲۰۱۷ تایید شد، نشان می‌دهد که ماینوکسیدیل با افزایش جریان خون در اطراف فولیکول مو، منجر به افزایش طول فاز رشد آن (فاز آناژن) می گردد.

مزایای استفاده از فوم و محلول روگین

سامانتا فیشر متخصص نامدار پوست و مو آمریکایی، در توصیف مزایای ماینوکسیدیل در درمان ریزش مو گفته است: این دارو می‌تواند تراکم و ضخامت مو را افزایش دهد. به عبارت دیگر، ساقه مو دوباره پرتر و سالم‌تر رشد می‌کنند. یکی دیگر از مزایای ماینوکسیدیل این است که ریزش مو را پس از مدتی کاهش می‌دهد و سپس قطع می‌کند. این دارو عوارض جانبی بسیار نادری دارد و در گروه داروهای کم‌خطر یا بدون خطر قرار می‌گیرد.

نحوه استفاده از محلول ماینوکسیدیل

قبل از استفاده از محلول، دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی را مطالعه کنید. اگر در این زمینه سوالی دارید، سعی کنید از پزشک خود یا داروساز بپرسید. با این حال شیوه مرسوم و صحیح استفاده از محلول روگین را برای رویش مجدد مو و درمان ریزش مو با هم مرور می‌کنیم.

قبل از استفاده از دارو، ناحیه مورد نظر را تمیز و خشک کنید. می‌توانید این محصول را روی موهای مرطوب نیز بمالید. برای استفاده از محلول، اپلیکاتور را با یک میلی‌لیتر دارو (تا خط یک میلی‌لیتر) پر کنید. این مقدار معادل ۲۰ قطره است. موهای خود را در ناحیه‌ای که نازک شده‌اند، تقسیم کنید یا شانه بزنید و محلول را به طور یکنواخت در ناحیه آسیب‌ دیده روی پوست سر بمالید. همچنین قبل از استفاده از محصولاتی مانند حالت‌دهنده موی سر یا قبل از خواب، اجازه دهید محلول کاملا خشک شود.

نحوه استفاده از فوم ماینوکسیدیل

برای استفاده از فوم ماینوکسیدیل، دست‌های خود را بشویید و خوب خشک کنید. به‌اندازه نیمی از حجم درپوش، فوم را روی پوست سر قرار دهید و به آرامی آن را روی پوست بمالید. دقت داشته باشید اگر موهای خود را به‌تازگی رنگ کرده‌اید و پوست سر شما تحریک می‌شود یا احساس سوزش می‌کنید، بهتر است چند روز استفاده از این دارو را عقب بیاندازید.

چند نکته مهم در زمان استفاده از ماینوکسیدیل

از فوم ماینوکسیدیل یا محلول آن بیشتر از مقدار تجویز شده، استفاده نکنید، زیرا چنین کاری می‌تواند باعث جذب بیشتر دارو در بدن شما و عوارض جانبی جدی شود. دقت کنید که این محصول ممکن است حاوی الکل باشد و باعث تحریک و خشکی پوست سر شود. بنابراین نحوه استفاده ایمن از آن را از پزشک یا داروساز بپرسید. برخی از نکات مهم دیگر در زمان استفاده از این محصول را با هم مرور می‌کنیم:

• از ماینوکسیدیل در سایر قسمت‌های بدن (غیر از پوست سر) استفاده نکنید مگر این‌که پزشک برای شما تجویز کرده باشد؛
• از فوم ماینوکسیدیل و محلول آن روی پوست قرمز، دردناک، تحریک شده، خراشیده، بریده شده یا دارای عفونت استفاده نکنید؛
• بعد از استفاده، دست‌ها را کاملا بشویید؛
• از ورود این دارو به چشم جلوگیری کنید. اگر این اتفاق افتاد، چشمان خود را با مقدار زیادی آب خنک بشویید؛
• توقف ریزش مو و رشد مجدد مو همواره به زمان نیاز دارد. این زمان در بیشتر اوقات تا ۴ ماه و گاهی بیشتر طول می‌کشد؛
• اگر پس از استفاده از این دارو به مدت ۴ تا ۶ ماه، اثر قابل توجهی را مشاهده نکردید، این موضوع را با پزشک در میان بگذارید؛
• به دلیل اشتعال پذیری بالای ماینوکسیدیل، در هنگام استفاده از این محلول: سیگار نکشید، در محلول را باز نگذارید و در کنار آتش یا شعله و ذغال نباشید؛

عوارض جانبی ماینوکسیدیل

محلول و فوم روگین به ندرت از طریق پوست جذب می‌شود و به‌همین دلیل عوارض جانبی ماینوکسیدیل، نادر است. با این حال این امکان وجود دارد که عوارض ماینوکسیدیل در برخی افراد ایجاد شوند. در صورت داشتن هر گونه عوارض جانبی جدی، مصرف این دارو را متوقف کنید و فورا به پزشک خود اطلاع دهید. عوارض جانبی ماینوکسیدیل که البته به‌ندرت رخ می‌دهند عبارتند از:

• رویش موهای ناخواسته در صورت یا بخش‌های دیگر بدن
• سرگیجه
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• غش
• درد قفسه سینه
• تورم دست یا پا
• افزایش وزن غیرعادی
• خستگی
• مشکل در تنفس به‌ویژه در هنگام دراز کشیدن
• واکنش‌های آلرژیک از جمله: بثورات پوستی، خارش یا تورم (به‌ویژه در نواحی صورت، زبان و گلو، سرگیجه شدید و مشکلات تنفسی

موارد احتیاط در مصرف ماینوکسیدیل

قبل از استفاده از ماینوکسیدیل، اگر به آن حساسیت دارید، به پزشک متخصص پوست و مو اطلاع دهید. موارد آلرژی دیگر را نیز با پزشک در میان بگذارید. توجه داشته باشید که این محصول ممکن است حاوی مواد غیر فعالی باشد که می‌توانند باعث واکنش‌های آلرژیک یا عوارض جانبی دیگر شوند. همچنین اگر هر یک از مشکلات زیر را دارید، قبل از استفاده از این محصول با پزشک خود مشورت کنید:

• بیماری های پوست سر (مانند اگزما، عفونت و بریدگی) مشکلات قلبی (مانند درد قفسه سینه، سابقه حمله قلبی و نارسایی قلبی)
• بیماری کلیوی
• بیماری کبدی

تداخل‌های دارویی

به‌طور کلی تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروها را تغییر دهند یا خطر بروز عوارض جانبی را افزایش دهند. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم فهرستی از تمام داروهایی که استفاده می‌کنید (از جمله داروهای تجویزی، غیر نسخه‌ای و محصولات گیاهی) تهیه کنید و آن فهرست را در اختیار پزشک خود قرار دهید. همچنین استفاده از هیچ دارویی را بدون تایید پزشک شروع یا قطع نکنید. برخی از داروهایی که ممکن است با ماینوکسیدیل تداخل داشته باشند عبارتند از:

• داروهای فشار خون بالا مانند گوانتیدین
• دی سولفیرام
• مترونیدازول

شیوه نگهداری از ماینوکسیدیل

محلول و فوم روگین باید در دمای اتاق و به‌دور از حرارت نگهداری شود. زیرا این محصول قابل اشتعال است، بنابراین آن را دور از آتش نگه دارید و پس از استفاده تا خشک شدن کامل دارو از نزدیک شده به آتش خودداری کنید. همچنین این دارو را در جایی دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید. نکته دیگر این‌که محلول روگین تاریخ مصرف گذشته را در مجاری فاضلاب نریزید، زیرا باعث آلودگی‌های زیست محیطی می‌شود.

شروع مجدد ریزش مو با قطع مصرف ماینوکسیدیل

یکی از مشکلات مصرف ماینوکسیدیل، بازگشت مجدد ریزش مو با قطع داروست؛ بر اساس مقالات منتشر شده و تحقیقات انجام گرفته، قطع مصرف ماینوکسیدیل منجر به ریزش مو پیشرونده در عرض 12 تا 24 هفته بعد می‌شود.

همانطور که ذکر شد مصرف ماینوکسیدیل باید بصورت بلند مدت انجام گیرد و همین مسئله موجب می‌شود تا بسیاری از افراد نتوانند دوره درمان را کامل کنند.

درمان‌های جایگزین ماینوکسیدیل

نکته مهم در زمان استفاده از ماینوکسیدیل این است که بدانیم آیا این دارو با شرایطی که ما از نظر ریزش مو داریم، هماهنگی دارد یا خیر. زیرا برای مثال این دارو برای ریزش مو ناگهانی ناشی از استرس و افسردگی یا آلودگی‌های شیمیایی مفید نیست. علاوه‌ بر این محلول موضعی ماینوکسیدیل یا فوم روگین برای رشد مو برخی افراد موثر نیست‌. این افراد می‌توانند از برخی درمان‌های جایگزین استفاده کنند. برخی از این درمان‌ها را با هم مرور می‌کنیم.

داروی پروپشیا

پروپشیا (Propecia) که با نام فیناستراید هم شناخته می‌شود، یک داروی مسدود کننده DHT است که برای درمان طاسی با الگوی مردانه استفاده می‌شود. DHT یکی از دلایل اصلی طاسی در مردان است، زیرا به فولیکول‌های مو متصل می‌شود و آن‌ها را کوچک می‌کند. پروپشیا با جلوگیری از تبدیل تستوسترون به DHT، از ریزش مو و طاسی جلوگیری می‌کند.

روش پی آر پی

پی آر پی (PRP) یا پلاکت‌درمانی یک روش درمانی نسبتا جدید و موثر برای توقف ریزش مو است. از این روش برای رویش دوباره مو، بهبود رشد موها پس از کاشت مو و بیماری‌های التهابی استفاده می‌شود. روش پی آر پی نیز دارای دارویی به‌ صورت محلول است که به شکل تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مصرف مکمل های تخصصی مو

ریزش مو یا نازک شدن مو می‌تواند نشانه یک بیماری یا کمبود برخی از مواد مغذی باشد؛ اهمیت تغذیه در سلامت مو و جلوگیری از ریزش مو یک موضوع ثابت شده است.

در کنار روش‌های درمانی مختلف در بسیاری از موارد پزشکان پوست و مو، مکمل‌های تخصصی مو را تجویز می‌کنند. مکمل‌های تخصصی مو با تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری همچون بیوتین، زینک، ویتامین ب5 و… به جبران کمبود احتمالی کمک کرده و به این واسطه در قطع ریزش و رویش مجدد مو موثرند.

ماده معدنی زینک با افزایش تولید کراتین به افزایش استحکام و درخشندگی مو کمک کرده و به تسریع ریکاوری فولیکول مو کمک می‌کند.

ویتامین B5 وB6 می تواند به افزایش ضخامت تار مو کمک کند و در حفظ رنگ طبیعی مو و درخشندگی مو موثر است.

روش مزوتراپی

مزوتراپی نوعی درمان تهاجمی برای کاهش ریزش مو و افزایش رشد مو است. مزوتراپی همچنین مجموعه‌ای از درمان‌های تزریقی است و در آن مواد مختلفی از جمله: عصاره‌های گیاهی، ویتامین‌ها، داروهای تقویتی، آنزیم‌ها، فاکتورهای رشد مو و هورمون‌ها در پوست سر تزریق می‌شوند.

روش کاشت مو

کاشت مو را با عنوان یک راه حل دائمی در درمان طاسی می‌شناسیم. این روش نوعی جراحی است که در آن از فولیکول‌های ناحیه اهدایی مانند قست پرپشت مو در پشت سر استفاده می‌شود و این فولیکول‌ها در قسمت کم‌پشت یا بدون مو کاشته می‌شوند.

سوالات متداول

ریزش مو و رشد دوباره مو یکی از دغدغه‌های افرادی است که مستعد اختلالات رشد مو هستند. برای درمان ریزش مو و پیشگیری از آن، داروها و درمان‌های مختلفی وجود دارد. ماینوکسیدیل یکی از داروهای موثر در درمان ریزش موی آندروژنیک است. در ادامه به برخی از پرسش‌های متداول در زمینه استفاده از این دارو پاسخ می‌دهیم.

اثرات ماینوکسیدیل از چه زمانی قابل مشاهده است؟

طول زمان تاثیر این دارو در افراد مختلف، متفاوت است. با این‌حال این تاثیر عموما پس از ۴ تا نهایتا ۶ قابل مشاهده است.

چه کسانی نباید از ماینوکسیدیل استفاده کنند؟

استفاده از فوم یا محلول موضعی ماینوکسیدیل برای افراد زیر ۱۸ سال، مورد تایید سازمان FDA نیست. همچنین به‌دلیل امکان جذب این دارو از طریق پوست، زنان باردار عموما از استفاده از آن منع می‌شوند. افرادی که دچار برخی آلرژی‌ها هستند نیز نباید از این دارو استفاده کنند.

استفاده از ماینوکسیدیل برای چه کسانی مفید نیست؟

ماینوکسیدیل ممکن است در افراد بالای ۴۰ سال تاثیر چندانی نداشته باشد. این دارو همچنین برای افرادی که سالها است دچار طاسی کامل شده‌اند، مفید نیست. استفاده از این دارو برای درمان هر نوعی از ریزش مو که در گروه ریزش موی آندروژنیک قرار نمی‌گیرد نیز مفید نخواهد بود.

استفاده از فوم ماینوکسیدیل بهتر است یا محلول آن؟

فوم ماینوکسیدیل بیشتر مناسب افرادی است که دچار طاسی هستند و محلول موضعی ماینوکسیدیل نیز مناسب بانوان و مردانی است که موهای بلند دارند.

آیا می‌توان از ماینوکسیدیل برای رشد موهای ریش و سبیل استفاده کرد؟

ماینوکسیدیل یک داروی موضعی است اما بیشتر در درمان ریزش مو در منطقه راس سر تجویز می‌شود. با این حال برخی افراد برای رشد موهای ریش و سبیل نیز آن استفاده کرده و پاسخ گرفته‌اند. ولی این‌کار حتما باید با مشورت پزشک انجام شود.

آیا می‌توان از ماینوکسیدیل پس از کاشت مو استفاده کرد؟

رشد طبیعی مناسب موهای کاشته شده معمولا چند ماه زمان می‌برد. در این زمان در صورت تایید پزشک می‌توان برای سرعت بخشیدن به رشد این موها، استفاده کرد.