آزمایش T4 چیست؟

آزمایش T4 به منظور تعیین سطح هورمون تیروئید یا همان تیروکسین مورد استفاده قرار می‌گیرد. غده تیروئید جهت ترشح تیروکسین می بایست تحریک شود.

هورمون تحریک کننده غده تیروئید که توسط غده هیپوتالاموس ترشح می‌شود، تیروتروپین نام دارد.

تعیین سطح هورمون تیروکسین از طریق آزمایش T4 از جایی اهمیت خواهد یافت که این هورمون برای تنظیم سطح متابولیسم، رشد مغز، حفظ استخوان و … کاربرد دارد.

بالابودن سطح هورمون تیروکسین به پرکاری تیروئید و کم بودن آن به کم کاری تیروئید منجر شده که هر دو حالت به خصوص در دوران بارداری خطرناک است و می بایست مورد درمان قرار گیرند.

T4 (تیروکسین) چیست؟

اگر بخواهیم بدانیم که T4 (تیروکسین) چیست، باید بدانیم که تیروکسین هورمونی است که به وسیله غده تیروئید به جریان خون ترشح می‌گردد.

هورمون تیروکسین در هضم غذا، متابولیسم بدن، عملکرد بهتر قلب و عضلات، رشد مغز و حفظ استخوان ها نقش حیاتی دارد.

تیروکسین توسط اندام هایی چون کبد و کلیه به صورت فعالی به نام تری یدوتیرونین تبدیل می‌شود. به منظور کنترل این هورمون می‌توان از آزمایش T4 استفاده کرد.

غده هیپوتالاموس غده است که هورمون تیروتروپین ترشح می‌کند. این هورمون غده هیپوفیز را جهت ترشح هورمون محرک تیروئید یا همان تیروکسین تحریک می‌کند.

اگر سطح هورمون تیروئید یعنی هورمون های تیروکسین و تری یدوتیرونین افزایش یابد، هیپوتالاموس هورمون تیروتروپین را ترشح نکرده و از ترشح هورمون تیروتروپین جلوگیری می‌کند.

این امر سبب می‌گردد تا سطح هورمون تیروئید یا همان تیروکسین در حالت تعادل باقی بماند.

اگر سطح هورمون تیروئید کاهش یابد، هیپوتالاموس هورمون تیروتروپین را ترشح کرده و با این کار غده تیروئید برای ترشح هورمون تیروکسین را تحریک می‌کند تا سطح هورمون تیروکسین در بدن افزایش یابد.

آزمایش T4 نرمال چیست؟

آزمایش t4 آزمایشی است که سطح هورمون تیروکسین در خون را اندازه گیری می‌کند و به تشخیص بیماری تیروئید کمک می‌کند. دو شکل از هورمون تیروکسین وجود دارد که عبارتند از:

• T4 آزاد که در جایی که لازم است وارد بافت های افراد می‌شود.
• t4 متصل به دیگر پروتئین ها که از ورود تیروکسین به بافت افراد جلوگیری می‌کند.

اگر T4 کمتر از حد نرمال و طبیعی باشد، می‌تواند نشاندهنده کم کاری تیروئید، التهاب تیروئید، عوارض جانبی برخی داروها باشد.

اگر t4 بالاتر از حد نرمال و طبیعی باشد می‌تواند نشاندهنده پرکاری تیروئید، گواتر، ندول سمی تیروئید، ید زیاد در رزیم غذایی، تومور غیرسرطانی و … باشد.

لازم به ذکر است که محدوده طبیعی تیروکسین آزاد بین 8 تا 8.1 نانوگرم بر دسی لیتر است. محدوده معمول تیروکسین بین 5 تا 5.4 میلی لیتر است.

البته این میزان برحسب سن و شرایط بدنی متفاوت است. برخی عدد 3 یا 5.2 را به عنوان حد بالای محدوده نرمال تلقی می‌کنند و برخی دیگر به خصوص در بزرگسالان حد 6 تا 8 میلی لیتر را مطرح کرده و این میزان برای افراد چاق تا 5.7 میلیمتر نیز کاهش خواهد یافت.

می‌توان برای افراد مختلف سطح 5 را به عنوان سطح نرمال آزمایش t4 در نظر گرفت.

آزمایش T4 برای چه هدفی انجام می شود؟

آزمایش t4 با هدف اندازه گیری سطح هورمون T4 یا تیروکسین مورد استفاده قرار می‌گیرد. تیروکسین هورمونی است که توسط غده تیروئید تولید شده و به کنترل متابولیسم و رشد بدن کمک می‌کند.

آزمایش T4 دو نوع است:

• آزمایش t4 کل، که کل تیروکسین خون را اندازه گیری می‌کند. آزمایش T4 آزاد سطح تیروکسین های آزاد یا متصل به پروتئین در خون را اندازه گیری می‌کند.
• آزمایش T4 آزاد که تنها سطح هورمون تیروکسینی که به پروتئین متصل نیست را اندازه گیری می‌کند.

اگر علائم بیمار نشاندهنده اختلالات تیروئیدی باشد، پزشکان آزمایش t4 را تجویز می‌کنند.

علائم اختلالات تیروئیدی شامل کاهش وزن، ضربان قلب سریع، افزایش خستگی، احساس سرما و … خواهند بود. هدف از آزمایش T4، تعیین سطح تیروکسین خون برای پی بردن به اختلالات تیروئیدی است.

مراقبت های قبل از انجام آزمایش T4

افراد لازم است مراقبت های قبل از انجام آزمایش T4 را به درستی انجام دهند تا نتایج این آزمایش قابل استناد بوده و بوسیله آن بتوان به اختلالات تیروئیدی پی برد.

برخی داروها نظیر داروهای ضدتشنج، داروهای قلبی، داروهای استروئیدی، قرص های ضدبارداری و حتی آسپرین بر نتیجه آزمایش t4 تأثیر می‌گذارند؛ بنابراین بهتر است پیش از انجام آزمایش در خصوص مصرف این داروها با پزشک معالج مشورت شده و از توصیه های وی استفاده شود.

بهتر است 12 ساعت پیش از انجام آزمایش از خوردن انواع غذاها، خوراکی ها و نوشیدن مایعات به جز آب پرهیز شود.

تفسیر نتایج آزمایش T4

در بزرگسالان محدوده نرمال هورمون تیروکسین 4.6 میکروگرم در دسی لیتر تا 11.2 میکروگرم در دسی لیتر است.اگر جواب آزمایش t4 در این محدوده باشد نشاندهنده عملکرد درست و مناسب غده تیروئید خواهد بود.

بالاتر بودن نتایج از محدوده مجاز نشاندهنده تیروئید پرکار و کمتر بودن نتایج از محدوده مورد نظر نشاندهنده تیروئید کم کار خواهد بود. اگر سطح هورمون تیروکسین در محدوده مجاز نباشد ممکن است پزشک آزمایشات دیگری نیز تجویز کند.

آزمایش T3 از دیگر آزمایشاتی است که سطح دیگر هورمون تولید شده توسط غده تیروئید را اندازه گیری می کند که همراه با هورمون T4 یا تیروکسین به مدیریت انرژی بدن کمک می‌کند.

آزمایش TSH آزمایش دیگری است که هورمون های محرک تیروئید در آن اندازه گیری می‌شود.

عوارض بالا بودن هورمون T4

داروها و شرایط پزشکی خاص بر تغییر سطح هورمونی تیروکسین در بدن تأثیر می‌گذارد. استروژن، قرص های ضدبارداری، بیماری های کبدی و عفونت ناشی از بیماری هپاتیت C از شایع ترین دلایلی هستند که سبب افزایش پروتئین های متصل به هورمون تیروئید شده و از این طریق سطح هورمون تیروکسین یا T4 را بالا می‌برند که از طریق آزمایش t4 قابل اندازه گیری است.

از عوارض بالا بودن هورمون T4 می‌توان به تیروتوکسیکوز اشاره کرد. ترشح بیش از اندازه هورمون تیروکسین در جریان خون را تیروتوکسیکوز می‌گویند.

بالا بودن سطح تیروکسین خون می‌تواند ناشی از پرکاری تیروئید، بیماری گریوز، التهاب تیروئید یا توموری خوش خیم باشد. از جمله عوارض بالا بودن هورمون t4 تورم گردن به دلیل بزرگ شدن غده تیروئید است.

از عوارض بالا بودن هورمون T4 می‌توان به عدم تحمل گرما، کاهش وزن، افزایش اشتها، افزایش در حرکات روده، سیکل قاعدگی نامنظم، ضربان قلب سریع یا نامنظم، تپش قلب، خستی، تحریک پذیری، لرزش، نازک شدن و ریزش مو و … اشاره کرد.

علائم پایین بودن هورمون T4 چیست؟

تستسترون، آندروژن و استروئیدهای آنابولیک از عواملی هستند که سبب کاهش پروتئین های متصل به هورمون تیروئید شده و از این طریق سبب کاهش سطح هورمونی تیروکسین T4 می‌شوند.

برای اینکه بدانیم علائم پایین بودن هورمون T4 چیست، باید در نظر گرفت که کم کاری تیروئید در دوران کودکی یا قبل از تولد بسیار خطرناک بوده و سبب اختلالات ذهنی و کاهش رشد کودک می‌شود.

اما از علائم کم کاری تیروئید یا پایین بودن هورمون تیروئید می‌توان به کاهش متابولیسم، خستگی، عدم تحمل دمای سرد، ضربان قلب پایین، افزایش وزن، کاهش اشتها، ضعف در حافظه، افسردگی، سفتی عضلات و کاهش سطح باروری اشاره کرد.

کم کاری تیروئید می‌تواند ناشی از برخی بیماری های خودایمنی، مصرف ضعیف ید یا استفاده از برخی از داروها باشد.

آزمایش T4 در بارداری

در دوران بارداری سطح T4 بالاتر از محدوده استاندارد است. آزمایش t4 در بارداری اهمیت زیادی دارد.

علت اهمیت این آزمایش آن است که جنین در این دوران ید بیشتری از بدن مادر دریافت می‌کند و تکامل سیستم عصبی جنین به‌واسطه یدی است که از هورمون های بدن مادر دریافت می‌کند.

توصیه می‌گردد پیش از بارداری آزمایش T4 انجام گیرد. زیرا کم کاری تیروئید در زنان باردار خطرناک بوده و ممکن است به سقط جنینی یا عقب ماندگی ذهنی کودک بی انجامد، بنابراین بهتر است با تشخیص کم کاری تیروئید پیش از بارداری به درمان آن اقدام شود.

هورمون های گونادوتروپین یا HCG و هورمون استروژن بر عملکرد غده تیروئید در دوران بارداری تأثیر زیادی می‌گذارند.

هورمون HCG در سه ماهه اول سطح بالایی داشته و از این طریق از ترشح TSH جلوگیری می‌کند.

ممکن است در دوران بارداری زنان باردار به پرکاری تیروئید به منظور جبران کمبود تیروکسین مبتلا شوند.

تفاوت بین آزمایش TSH با آزمایش T4 چیست؟

غده تیروئید دو هورمون اصلی در بدن ترشح می‌کند. یکی هورمون تیروکسین است که با T4 نشان می‌دهند و هورمون دیگر T3 است که از تبدیل t4 به دست می‌آید.

غده هیپوفیز ترشح دو هورمون T3 و T4 را انجام می‌دهد.اگر سطح این هورمون ها یعنی T3 و T4 از حد معمول پایین تر بیاید، هیپوفیز هورمون دیگری به نام TSH ترشح می‌کند که این هورمون وظیفه فعال کردن غده تیروئید برای ترشح مقدار بیشتری از T4 را بر عهده دارد.

اگر سطح هورمون T4 از حد طبیعی بالاتر رود، ترشح هورمون TSH نیز متوقف می‌شود. 

در پاسخ به سوال تفاوت بین آزمایش TSH با آزمایش t4 چیست، با توجه به موارد بالا باید آزمایش T4 را جهت اندازه گیری هورمون T4 و آزمایش TSH را جهت اندازه گیری این هورمون در نظر گرفت.

مکمل یدوناتال چیست؟

یکی از روش های تأمین ید مورد نیاز بدن استفاده از مکمل یدوناتال ایکس مارت است. این مکمل با تأمین میزان ید کافی مانع از بیماری کم کاری و پر کاری تیروئید می‌شود.

کم کاری تیروئید به خصوص برای مادران باردار خطرناک بوده و سبب زایمان زودرس یا ممکن است به عقب ماندگی نوزاد بی انجامد.

درمان کم کاری تیروئید پیش از بارداری برای مادران به روش های مختلف به ویژه استفاده از مکمل یدوناتال ایکس مارت، ید و مواد معدنی و ویتامین های مورد نیاز بدن را تأمین کرده و از بیماری های غده تیروئید شامل کم کاری یا پر کاری تیروئید جلوگیری می‌کند.

سوالات متداول

آزمایش T4 خون چیست؟

آزمایش T4 خون آزمایشی است که به منظور اندازه گیری سطح هورمون ترشح شده از غده تیروئید که به نام هورمون تیروکسین شناخته می‌شود، استفاده می‌شود.

محدوده طبیعی T4 چیست؟

محدوده طبیعی و نرمال هورمون تیروکسین در آزمایش T4 4.6 میکروگرم در دسی لیتر تا 11.2 میکروگرم در دسی لیتر است.

آیا T4 بالا می تواند باعث افزایش وزن شود؟

از عوارض بالا بودن هورمون T4 می‌توان کاهش وزن و افزایش اشتها اشاره کرد.

وقتی T4 بالا باشد چه اتفاقی می افتد؟

اگر سطح هورمون در آزمایش T4 بالا باشد، ترشح هورمون TSH متوقف می‌شود. بالا بودن هورمون t4 با علائمی چون عدم تحمل گرما، کاهش وزن، افزایش اشتها، افزایش در حرکات روده، سیکل قاعدگی نامنظم، ضربان قلب سریع یا نامنظم و … همراه خواهد بود.