زایمان و داشتن فرزندی سالم از جمله فرایندهای مهم برای هر خانواده‌ای است. مادر و پدر تمامی تلاش خود را انجام می‌دهند که شرایط برای تولد نوزادی سالم فراهم آید. در این میان یکی از خطراتی که مادر و نوزاد را تهدید می‌کند، زایمان زودرس است.
مادران باردار به دلایل مختلفی دچار این مشکل می‌شوند. مصرف الکل و مواد مخدر، زندگی ناسالم، عفونت، مشکلات رحمی و … از مواردی است که احتمال زایمان زودرس در زنان را تقویت می‌کند.
زایمان زودرس برای مادر و نوزادان عواقب خطرناکی در پی خواهد داشت که با استفاده از رژیم غذایی مناسب، تناسب وزن، زندگی سالم و … می‌توان احتمال آن را به حداقل ممکن کاهش داد.
زایمان زودرس چیست؟
مادرانی که به 37 هفته کامل بارداری برسند، کودک آماده تولد و اصطلاحاً ترم است. اگر کودک قبل از هفته 37 به دنیا بیاید زایمان زودرس صورت‌گرفته است.
کودکی که قبل از 37 هفتگی کامل مادر به دنیا بیاید نارس خواهد بود. اگر نوزاد نارس در بازه زمانی بین 32 تا 37 هفتگی به دنیا بیاید، شانس زیادی برای زنده ماندن و رشد کردن خواهد داشت.
مشکلات زایمان زودرس برای نوزادان نارس مشکلاتی چون فلج مغزی و مشکلات یادگیری را در پی خواهد داشت.
زایمان زودرس چقدر شایع است؟
شایع بودن زایمان زودرس به شایع بودن عوامل مؤثر بر زایمان زودرس بستگی دارد. هرچه عوامل مؤثر زایمان زودرس میان مادران باردار شایع‌تر شود، زایمان زودرس نیز بیشتر اتفاق خواهد افتاد.
از جمله عواملی که سبب زایمان زودرس شده و متأسفانه میان مادران باردار شایع است عبارتند از:
- فشارخون بالا در مادران باردار
- بیماری‌های کلیوی، دیابت و قلبی مادران باردار
- بارداری قبل از 16 سالگی و بعد از 40 سالگی
- عفونت‌ها در بدن مادر باردار
- مصرف دخانیات در مادران باردار
- عدم دریافت خدمات پزشکی مناسب
- فعالیت‌های سنگین شغلی مادران باردار
- استرس زیاد در مادران باردار
زایمان زودرس چه خطراتی برای مادر دارد؟
زایمان زودرس علاوه بر اینکه تأثیر عاطفی زیادی بر مادر و دیگر اعضای خانواده می‌گذارد، سبب خطراتی برای مادر خواهد شد. برخی از خطرات زایمان زودرس برای مادر عبارتند از:
- اضطراب و استرس شدید مادر
- ایجاد افسردگی بعد از زایمان
- ایجاد مشکل در ارتباط و پیوند با نوزاد
- ازبین‌رفتن اشتها
- عدم برقراری ارتباط احساسی با نوزاد
- ایجاد اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD)
شایع ترین علل زایمان زودرس چیست؟
نارسایی‌های رحمی از جمله شایع ترین علل زایمان زودرس است. وجود رحم دوم کامل، وجود دیواره داخل رحم، رحم با شکلی نامنظم و … از جمله شایع‌ترین مشکلات رحمی است که سبب زایمان زودرس میشود.
چگونه می توان از زایمان زودرس جلوگیری کرد؟
در دوران بارداری رژیم غذایی بسیار مهم است. مصرف خوراکی‌ها و مواد غذایی سالم به‌ویژه گوشت ماهی سرشار از امگا 3 برای حفظ سلامت مادر و جنین لازم است.
از مکمل‌های مفید برای دوران بارداری مکمل یدوناتال ایکس مارت است. این مکمل حاوی مواد معدنی، املاح و ویتامین‌هایی است که سبب رفع کم‌خونی مادر، رشد و تکامل جنین میشود. مکمل یدوناتال ایکس مارت ید، آهن و فولیک‌اسید موردنیاز مادران باردار را تأمین می‌کند.
این مکمل با داشتن مقداری اسیدفولیک برابر با 2 کیلوگرم اسفناج، مقداری ید به میزان 500 گرم میگو، مقداری آهن برابر با 750 گرم عدس و مقداری ویتامین C برابر با یک فنجان آب‌پرتقال نیازهای تغذیه‌ای پیش از دوران بارداری، دوران بارداری و دران شیردهی را برای مادر فراهم می‌آورد.
ید، آهن و اسیدفولیک سه ماده مفید هستند. اسیدفولیک مانع از ایجاد نقص در لوله عصبی جنین شده و ید و آهن در شکل‌گیری مناسب مغز جنین نقش اساسی دارند.
همچنین مکمل یدوناتال ایکس مارت دارای 18 میلی‌گرم آهن، اسیدفولیک و ویتامین B12 است که به رفع کم‌خونی مادر کمک می‌کند. تأمین مواد غذایی لازم در دوران بارداری و داشتن رژیم غذایی مناسبی حاوی ید، آهن، اسیدفولیک و انواع ویتامین‌ها و … در جلوگیری از زایمان زودرس مادران باردار نقش مؤثری دارد.
چرا زایمان زودرس اتفاق می افتد؟
از مهم‌ترین دلایل زایمان زودرس عبارتند از:
- کشش بیش از اندازه رحم (مادرانی که چندقلو باردار هستند و یا مایع آمنیوتیک بیش از حد داشته باشند، بیشتر در معرض خطرزایمان زودرس قرار دارند.)
- کوتاه بودن طول گردن رحم
- دارابودن سابقه زایمان زودرس در مادر
- عفونت‌های ناشی از باکتری
- پاره شدن زودتر از موعد کیسه آب
- خونریزی شدید
- بعضی از اختلالات رحم
- سبک زندگی مادر باردار
علاوه بر موارد بالا مواردی چون فاصله کوتاه بین باردار شدن‌ها، فقر عاطفی و فقر مالی مادر باردار، مصرف سیگار و مواد مخدر، کمبود وزن یا زیاد بودن وزن بیش از حد، بارداری به‌واسطه IVF، بیماری‌های زمینه‌ای چون دیابت و تیروئید و فشارخون بالا، ضربه شدید به شکم، تغذیه نامناسب و … موجب زایمان زودرس مادر باردار خواهد شد.
علائم و نشانه های زایمان زودرس چیست؟
زایمان زودرس دارای علائم و نشانه‌هایی است که پزشک معالج با مشاهده این علائم می‌تواند زایمان زودرس را پیش‌بینی کند. از جمله علائم می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- انقباضاتی در نواحی رحمی
- دردهایی شبیه به دردهای عادات ماهیانه
- ترشحات بیشتری که از دهانه رحم خارج میشود
- ترشحات رقیق‌تر دهانه رحم
- تغیر رنگ ترشحات و تغییر به رنگ صورتی یا قهوه‌ای‌رنگ
- خونریزی ناحیه واژن
- درد زیاد کمر
- فشار زیاد به نواحی اطراف نواحی لگن
- علائمی چون آنفولانزا مانند تهوع، اسهال و استفراغ
کدام هفته برای سزارین بهتر است؟
بهتر است تا هفته 39 بارداری حفظ شود. بعدازاین مدت باید منتظر علائم زایمان بود. در غیر این صورت با برنامه‌ریزی پزشک بعد از هفته 39 بهترین زمان برای سزارین خواهد بود.
اما اگر زایمان شما در زمانی قبل از هفته 39 بود نگران نباشید شما دچار زایمان زودرس نشده اید این مهم را به ئزشک خود بسپارید.
NICU چه کمکی به نوزاد نارس می‌کند؟
بخش NICU یا همان Neonatal Intensive Care Unit یا بخش مراقبت‌های ویژه برای نوزادان نارس است که مادرانشان دچار زایمان زودرس شده اند یا دچار عارضه خاصی بعد از تولد هستند و در نگهداری و زنده نگاه‌داشتن نوزادان نارس نقش مهمی دارد.
نیازهای درمانی و آزمایش‌های خاص نوزادان نارس در بخش NICU انجام میشود.
اغلب نوزادان به علت وزن کم، زایمان زودرس مادر که منجر به نارس بودن نوزاد شده ، زردی، چندقلویی و … در بخش NICU مورد مراقبت قرار می‌گیرند.
نوزادانی که در بخش NICU بستری می‌شوند به دلایلی نظیر عارضه‌های مرتبط با مادر، نوزاد و یا عارضه‌های ناشی از زایمان در این بخش بستری می‌شوند.
نوزادان به دلایل و عارضه‌های مادر هم چون زایمان زودرس ، سن کمتر از 16 یا بیشتر از 40، ابتلا مادر به دیابت، فشارخون بالا، مصرف الکل و مواد مخدر، پارگی زودهنگام کیسه آب، بیماری‌های جنسی و … ممکن است در بخش NICU مورد مراقبت قرار گیرند.
ممکن است نوزادان به دلایل عارضه‌های خودشان چون وزن کم یا وزن زیاد در زمان تولد، زردی، تشنج، اختلالات تنفسی، عفونت، مننژیت، قند خون و … در بخش NICU مورد مراقبت قرار می‌گیرند.
ممکن است نوزادان به دلایل عارضه‌های زایمان چون زایمان بریج، حوادث احتمالی، کمبود اکسیژن در زمان تولد و … در بخش NICU مورد مراقبت قرار گیرند.
سوالات متداول
آیا می توان نوزاد نارس را به طور طبیعی به دنیا آورد؟
بهتر است برای تولد نوزاد نارس از روش سزارین استفاده شود.
نوزاد نارس چند هفته می تواند زنده بماند؟
نوزاد نارس بین هفته‌های 20 تا 25 هفتگی به‌سختی زنده خواهد ماند اما نوزادان نارس در هفته‌های 35 به بعد درصورتی‌که تحت مراقبت درست و اصولی صورت گیرد، نوزاد نارس زنده خواهد ماند.
آیا زایمان در هفته 37 اشکالی نارس به حساب می آید؟
زایمان در 37 هفته کامل زایمان زودرس محسوب نشده و نوزاد حاصل از آن نوزاد نارس محسوب نمی‌شود.
پنج عامل خطرزای زایمان زودرس چیست؟
نوزادان نتیجه زایمان زودرس اغلب دچار فلج مغزی و مشکلات یادگیری هستند. مشکلات تنفسی در نوزادان زودرس بسیار زیاد است. نوزادان زودرس برای حفظ دمای نرمال خود مشکل دارند. این نوزادان گاهی توانایی مکیدن و بلعیدن نداشته و مواد غذایی از طریق حلق و بینی به نوزاد زودرس خواهد رسید. مشکلات تنفسی، ریوی، قلبی، مغزی و کنترل دما از جمله شایع‌ترین مشکلات خطرزای نوزادان حاصل از زایمان زودرس است.
چه خوراکی هایی باعث زایمان زودرس میشود؟
کمبود انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی چون ویتامین C، ید، آهن، اسیدفولیک، احتمال زایمان زودرس را تقویت می‌کند. خوراکی‌های کافئین‌دار، پنیرهای نرم، گوشت و ماهی بی‌کیفیت، زیرا گوشت بی‌کیفیت دارای انگل و ماهی بی‌کیفیت دارای جیوه است که سبب ایجاد عفونت و زایمان زودرس می‌شوند. همچنین غذاهای کنسروی، مصرف انواع ادویه‌ها چون زعفران، گلپر و … احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهند. نوشیدن مشروبات الکلی، مواد غذایی خیلی چرب یا خیلی شیرین سبب زایمان زودرس میشود.
از هفته چندم به بعد زایمان زودرس کمترین خطر را دارد؟
در بازه زمانی 32 تا 37 هفتگی زایمان زودرس خطر کمتری دارد. هرچه تعداد هفته‌ها بیشتر و نزدیک به 37 باشد خطرزایمان زودرس کمتر خواهد بود.
