نرمی استخوان یکی از دردناک‌ترین عارضه‌های استخوانی است که افراد نسبتا زیادی در سراسر دنیا به آن دچار می‌شوند. در این مطلب به بررسی این بیماری و عوامل آن می‌پردازیم. پس تا انتها همراه ما بمانید.
استئومالاسی یا نرمی استخوان چیست؟
استئومالاسی یا نرمی استخوان به‌معنای ضعیف شدن استخوان‌ها است که به دلایل متفاوتی رخ می‌دهد. مشکلات در تشکیل استخوان یا فرآیند استخوان سازی از جمله این دلایل هستند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به نرم شدگی استخوان هستند؟
کمبود ویتامین D شایعترین علت پوکی استخوان است. این ویتامین یک ماده مغذی مهم است که به جذب کلسیم در معده کمک می‌کند.
ویتامین دی همچنین به حفظ سطح کلسیم و فسفات کمک می‌کند تا استخوان‌های شما به‌درستی شکل بگیرند. این ویتامین در پوست از قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) در نور خورشید ساخته شده و همچنین می‌تواند از غذاهایی مانند لبنیات و ماهی جذب شود.
در صورت داشتن سطوح پایین ویتامین دی، بدن شما نمی‌تواند کلسیم مورد نیاز استخوان‌های شما برای قوی ماندن را پردازش کند. کمبود این ویتامین می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- مشکل در رژیم غذایی
- قرار نگرفتن در معرض نور خورشید (به‌عنوان مثال زندگی در مناطقی که تابش خورشید در آن‌ها کم است.)
- مشکلات گوارشی روده
- در صورت انجام عمل جراحی برای برداشتن قسمت‌هایی از معده یا روده کوچک، ممکن است در جذب ویتامین D یا تجزیه مواد غذایی برای آزاد کردن آن مشکل داشته باشید.
شرایط خاصی می‌توانند در جذب این ویتامین اختلال ایجاد کنند، از جمله:
- بیماری سلیاک می‌تواند به پوشش روده شما آسیب برساند و از جذب مواد مغذی کلیدی مانند ویتامین D جلوگیری کند.
- انواع خاصی از سرطان می‌تواند در پردازش ویتامین دی اختلال ایجاد کند.
- اختلالات کلیه و کبد می‌توانند بر متابولیسم ویتامین D تاثیر بگذارند.
- رژیم غذایی بدون فسفات می‌تواند سطح فسفات بدن را کاهش دهد که در نهایت منجر به استئومالاسی می‌شود.
- داروهای درمان تشنج مانند فنی توئین و فنوباربیتال همچنین می‌توانند در بروز استئومالاسی نقش داشته باشند.
علائم نرمی استخوان‌ها چیست؟
نرمی استخوان‌ها چندین علامت مشخص و رایج دارد. شایعترین آن‌ها استخوان‌هایی است که به‌راحتی می‌شکنند. یکی دیگر از این علائم ضعف عضلانی است.
این علائم به دلیل مشکلات در مناطقی که ماهیچه به استخوان می‌چسبد، اتفاق می‌افتد. یک فرد مبتلا به استئومالاسی ممکن است به‌سختی بتواند راه برود. درد استخوان به‌خصوص در لگن نیز یک علامت شایع است.
یک درد مبهم و دردناک می‌تواند از لگن به نقاط زیر سرایت کند:
- پایین کمر
- لگن
- پاها
- دنده
اگر سطح کلسیم خون شما بسیار پایین است، علت آن را باید در موارد زیر جستجو کنید:
- ریتم‌های نامنظم قلب
- بی حسی در اطراف دهان
- بی حسی در بازوها و پاها
- اسپاسم در دست و پا
علائم نرمی استخوان در زنان
اغلب در مراحل اولیه این بیماری، در زنان هیچ علامت مشخصی وجود ندارد، زیرا هورمون استروژن در این مراحل با عوامل نرمی استخوان مبارزه می‌کند. با این‌حال با پیشرفت بیماری، استئومالاسی می‌تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
- درد در استخوان‌ها و مفاصل پایین تنه در زنان
- درد و ضعف عضلانی به‌ویژه پس از ورزش
- استخوان‌هایی که راحت می‌شکنند، به‌ویژه استخوان‌هایی که در باسن، کمر و پا قرار دارند.
- دشواری و تغییر در نحوه راه رفتن
- گرفتگی عضلات
- حس سوزن سوزن شدن در دست و پا به دلیل سطح پایین کلسیم
- درد استخوان اغلب در پاها، کشاله ران، بالای ران و زانو احساس می‌شود و گاهی هم هنگام ایستادن، راه رفتن یا دویدن در پاها قابل احساس است.
- نشستن یا دراز کشیدن برای استراحت اغلب درد را کاهش می‌دهد.
- گاهی ضربه خفیف به استخوانی مانند ساق پا، بسیار دردناک خواهد بود.
با بدتر شدن وضعیت، درد را در تمام بدن احساس خواهید کرد و حتی حرکات ساده می‌توانند به شما آسیب برسانند.
عضلات پس از مدتی شروع به تحلیل و ضعف می‌کنند. این ضعف بر عضلات ران، شانه‌ها و قسمت اصلی بدن یعنی تنه تاثیر می‌گذارد. این موضوع می‌تواند بالا رفتن از پله‌ها، بلند شدن از روی صندلی را بدون استفاده از بازوها برای حمایت و در موارد بسیار شدید، بلند شدن از تخت را دشوار کند.
شکستگی‌های مرتبط با استئومالاسی، نواحی لوزر (Looser’s Zones) نام دارند که می‌تواند بسیار دردناک باشند و راه رفتن را دشوار کنند.
استخوان‌ها در اثر افتادن یا ضربه‌های ساده‌ای که معمولا باعث شکستگی استخوان نمی‌شوند، راحت‌تر می‌شکنند. اغلب افراد از این طریق متوجه می‌شوند که به استئومالاسی مبتلا شدند.
نرمی استخوان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
از آن‌جایی که نرمی استخوان همیشه علائمی ایجاد نمی‌کند، معمولا افراد دو یا سه سال قبل از تشخیص به استئومالاسی مبتلا می‌شوند. یک آزمایش خون ساده تمام چیزی است که برای تشخیص لازم داریم که در این آزمایش مقدار کلسیم، فسفر و ویتامین D بدن به‌راحتی اندازه‌گیری می‌شود.
آزمایش خون برای موارد زیر نیز به تشخیص این بیماری کمک می‌کند:
- آلکالین فسفاتاز، ماده‌ای است که توسط سلول‌های سازنده استخوان ساخته می‌شود. این ماده در افرادی که مبتلا به استئومالاسی هستند، در سطح بالایی قرار دارد.
- هورمون پاراتیروئید که توسط غده پاراتیروئید تولید می‌شود، به‌عنوان بخشی از واکنش بدن به سطوح پایین ویتامین D افزایش می‌یابد.
آزمایش خون می‌تواند بعضی از علل نادر این بیماری را رد کند، در حالی‌که عکس‌برداری با اشعه ایکس ممکن است هرگونه ترک یا شکستگی در استخوان‌ها را نشان دهد.
اشعه ایکس و سایر آزمایش‌های تصویربرداری می‌توانند ترک‌های کوچک در استخوان‌های شما را نشان دهند. شکستگی‌ها می‌توانند در این مناطق حتی با آسیب‌های کوچک شروع شوند.
پزشک متخصص ممکن است بیوپسی استخوان برای تشخیص استئومالاسی را تجویز کند. پزشک یک سوزن را از طریق پوست و ماهیچه و استخوان شما وارد کرده تا نمونه کوچکی را دریافت کند. سپس نمونه را روی یک اسلاید قرار می‌دهد و آن را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند.
اما معمولا عکس‌برداری با اشعه ایکس و آزمایش خون برای تشخیص کافی است و نیازی به انجام بیوپسی استخوان نیست.
نرمی استخوان چگونه درمان می‌شود؟
اگر پزشک شما استئومالاسی را زود تشخیص دهد، ممکن است فقط نیاز به مصرف مکمل‌های خوراکی ویتامین D کلسیم یا فسفات مثل مکمل‌های بن فیت داشته باشید. شما می‌توانید مکمل‌های ویتامین دی و کلسیم بن فیت را به‌صورت آنلاین خریداری کنید.
اگر مشکلات جذب به دلیل آسیب روده، جراحی یا رژیم غذایی با مواد مغذی کم باشد، باز هم استفاده از مکمل‌ها اولین راهکار درمانی است.
در موارد نادر می‌توانید ویتامین D را به‌صورت تزریقی از طریق پوست یا داخل وریدی از طریق ورید بازوی خود، مصرف کنید. همچنین ممکن است لازم باشد مدتی را در خارج از منزل زیر نور خورشید بگذرانید تا بدن شما بتواند به اندازه کافی این ویتامین را در پوست شما تولید کند.
همچنین اگر شرایط زمینه‌ای دیگری دارید که بر متابولیسم ویتامین دی تاثیر می‌گذارند، ممکن است نیاز به درمان‌های جدی‌تر داشته باشید. به‌عنوان مثال برای کاهش استئومالاسی باید برای درمان سیروز و نارسایی کلیه اقدام کنید.
کودکان مبتلا به موارد شدید استئومالاسی یا راشیتیسم ممکن است مجبور به استفاده از بریس یا جراحی برای اصلاح تغییر شکل استخوان شوند. دارو و مکمل‌ها در بیشتر موارد استئومالاسی را درمان می‌کند اما کاهش درد استخوان، ضعف عضلانی و گرفتگی می‌تواند حتی چند ماه طول بکشد.
اگر درد ناشی از کمبود ویتامین D باشد، احتمالا باید هر روز مکمل‌های این ویتامین را مصرف کنید. مصرف روزانه مکمل و قرص کلسیم نیز می‌تواند روند بهبود استخوان را تسریع کند.
با توجه به این‌که شاید نیاز به مصرف مکمل‌های ویتامین D برای مدت طولانی داشته باشید، اگر مصرف آن‌ها را متوقف کنید، بیماری شما می‌تواند عود کند. بعد از شروع درمان این بیماری، هر نوع ترک در استخوان‌های شما به‌طور طبیعی بهبود می‌یابد، اگرچه در این مدت احتمالا به مصرف مسکن نیاز داشته باشید.
دقت کنید که تا زمان بهبودی ترک‌ها باید از ورزش‌های شدید اجتناب کنید. افراد مبتلا به نارسایی کلیه یا اشکال ارثی استئومالاسی اغلب نیاز به حمایت مادام العمر از پزشک خود دارند. آن‌ها باید به‌طور منظم در بیمارستان تحت نظر باشند.
نرمی استخوان بزرگسالان
نرمی استخوان در بزرگسالان وضعیت متفاوتی نسبت به کودکان دارد. استئومالاسی در افراد بالغ به‌معنای استخوان‌های نرمی است که استخوان‌ها را ضعیف می‌کند و می‌تواند باعث شکستن راحت‌تر آن‌ها شود.
این اختلال ناشی از کاهش مواد معدنی است که در نتیجه آن شکسته شدن استخوان سریع‌تر از تشکیل مجدد آن رخ می‌دهد. اما در کودکان، غلظت ناکافی ویتامین D ممکن است باعث راشیتیسم شود و دلایل بیشتر آن را در بخش زیر توضیح می‌دهیم.
نرمی استخوان در کودکان
راشیتیسم وضعیتی است که بر رشد استخوان در کودکان تاثیر می‌گذارد و باعث درد استخوان، رشد ضعیف و استخوان‌های نرم و ضعیف می‌شود. این استخوان‌ها در کودکان رشد ناقصی خواهند داشت و به‌شکلی نادرست فرم خواهند گرفت.
راشیتیسم در گذشته رایج بود اما به‌طور کلی در اوایل قرن بیستم پس از غنی شدن غذاهایی مانند غلات با ویتامین D در جهان ناپدید شد.
هر کودکی که ویتامین دی یا کلسیم کافی را از طریق رژیم غذایی یا نور خورشید دریافت نمی‌کند، ممکن است به راشیتیسم مبتلا شود. اما این عارضه در کودکانی که پوست تیره دارند شایع‌تر است، زیرا به نور خورشید بیشتری برای دریافت کافی ویتامین مورد نظر نیاز دارند.
همچنین کودکانی که زودتر از موعد به دنیا می‌آیند یا داروهایی مصرف می‌کنند که با ویتامین D تداخل دارند، بیشتر در معرض نرمی استخوان راشیتیسم قرار دارند.
چگونه می‌توان از نرمی استخوان پیشگیری کرد؟
کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید برای تقویت استخوان‌های سالم انجام دهید. مانند:
- داشتن یک رژیم غذایی سرشار از ویتامین D و کلسیم
- در معرض قرار گرفتن با نور خورشید به اندازه کافی
- سیگار نکشیدن
- ورزش منظم
- حفظ وزن سالم
ورزش به تقویت استخوان‌ها و ماهیچه‌ها به‌ویژه ورزش‌های تحمل وزن کمک می‌کند. این ورزش‌ها می‌تواند شامل راه رفتن، دویدن یا بلند کردن وزنه باشند. در زمانی که هر نوع شکستگی یا ترک در استخوان در حال بهبود است، باید از ورزش شدید اجتناب کنید.
برای اطلاعات بیشتر در مورد نوع ورزش‌ها یا نحوه انجام آن‌ها، با پزشک یا فیزیوتراپیست خود صحبت کنید.
سوالات متداول
درمان نرمی استخوان چقدر طول میکشد؟
در صورت اقدام نکردن برای درمان، استئومالاسی می‌تواند منجر به شکستگی استخوان و بدشکلی شدید شود. اگر مصرف ویتامین D، کلسیم و فسفر را افزایش دهید، شرایطتان بهتر می‌شود. بهبود کامل استخوان‌ها حدود 6 ماه طول میکشد.
برای درمان نرمی استخوان چی بخوریم؟
غذاهای سرشار از ویتامین D بخورید. از جمله: ماهی‌های روغنی (ماهی آزاد، ماهی خال مخالی، ساردین) و زرده تخم مرغ. همچنین غذاهای غنی شده با ویتامین دی مانند غلات، نان، شیر و ماست را مصرف کنید.
آیا نرمی استخوان خطرناک است؟
بله، نرمی استخوان در صورت درمان نشدن ممکن است مشکلاتی مانند شکستگی استخوان‌های محوری بدن را به همراه داشته باشد و توانایی راه رفتن را از فرد بگیرد.
آیا نرمی استخوان درمان قطعی دارد؟
بله، در صورت نداشتن زمینه ژنتیکی می‌توان با تغذیه مناسب و فعالیت‌های ورزشی مرتب سطح سلامت استخوان‌ها را به استانداردهای سلامتی نزدیک کرد.
کدام اندام‌ها تحت تاثیر نرمی استخوان قرار می گیرند؟
همه استخوان‌ها می‌توانند تحت تاثیر این عارضه قرار بگیرند. اما استخوان‌های محوری مثل لگن، شانه، ران و … چون در معرض شکستگی بیشتری هستند، ممکن است بیشتر درگیر شوند.
چه کسانی بیشتر تحت تاثیر نرمی استخوان هستند؟
افرادی که مصرف روزانه ویتامین د آن‌ها پایین است، مثل افرادی که سوتغذیه دارند.
