آرتروز(Arthritis) را می توان یکی از متداولترین عارضه ها میان افراد در سنین مختلف در نظر گرفت. اضافه وزن، حرکات تکراری یک مفصل، ضربات شدید، عوامل ژنتیکی و غیره را می توان از علل ایجاد آرتروز در نظر گرفت.
احساس درد، سفتی و سختی مفاصل و کاهش دامنه حرکتی از مهمترین علائم آرتروز به شمار می رود.
برای درمان آرتروز با توجه به شدت این عارضه و در نظر گرفتن شرایط سنی و درمانی بیمار از روش های مختلفی چون داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی، فیزیوتراپی، کار درمانی، تحریک الکتریکی عصب، تزریق کورتیکواستروئیدها، تزریق اسید هیالورونیک و … استفاده می شود.
به منظور کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع روش های درمان آرتروز تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
علت آرتروز چیست؟
علل ایجاد آرتروز متفاوت است. عوامل متابولیکی، ژنتیکی، شیمیایی و مکانیکی می توانند در ایجاد این عارضه دخالت داشته باشند. آرتروز را می توان شایع ترین شکل از عارضه آرتریت دانست.
این عارضه زمانی ایجاد می شود که غضروف و بافت های داخل مفصل ساییده شده، تغییر ساختار دهند و یا از بین بروند.
عوامل موثر در ابتلا به آرتروز
عوامل خارجی متفاوتی وجود دارند که ابتلا به بیماری آرتروز را تقویت می کنند.
عواملی چون اضافه وزن بیش از اندازه که سبب فشار بر مفاصل می شود یا انجام فعالیت هایی که با حرکت تکراری یک مفصل همراه است و یا آسیب هایی که اغلب در فعالیت های ورزشی رخ می دهند. همچنین داشتن پارامترهای زندگی ناسالم نظیر استعمال سیگار و سایر دخانیات و … بالا رفتن سن، سابقه جراحی مفصل، عوامل ژنتیکی که سبب شکل گیری نادرست مفصل شده اند و … همگی از عوامل تقویت کننده احتمال ابتلا به آرتروز به شمار می آیند.
حتی برخی عفونت های ویروسی نظیر کووید 19، به اشتباه حمله کردن سیستم ایمنی بدن به مفاصل و یا اسید اوریک بالا در خون که سبب ابتلای افراد به نقرس می شود، همگی می توانند در ابتلا به ارتروز موثر باشند.
انواع آرتروز
آرتریت با التهاب و از دست رفتن عملکرد برخی از مفاصل بدن خود را نشان می دهد.
بیش از 100 بیماری شناخته شده اند که زیرمجموعه آرتریت قرار می گیرند و مفاصل را تحت تأثیر قرار می دهند که از شاخص ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
● آرتروز یا استئوآرتریت (OA)
این نوع آرتریت غضروف مفاصل را تحت تأثیر قرار می دهد و روند بیماری با فرسایش غضروف مفاصل و از بین رفتن آن ادامه می یابد و منجر به درد و سفتی مفاصل می شود.
انواع آرتروز را می توان بر حسب عامل ایجاد آن به دو دسته کلی اولیه و ثانویه تقسیم کرد.
آرتروز اولیه به مرور زمان رخ می دهد. افراد با بالا رفتن سن دچار ساییدگی و پارگی غضروف مفاصل می شوند و در طول زمان مفاصل آنها آسیب می بیند و دچار آرتروز اولیه می شوند.
آرتروز ثانویه که نسبت به نوع قبل با احتمال کمتری در افراد شکل می گیرد به واسطه آسیب خارجی به مفاصل ایجاد می شود.
صدمات ناشی از ضربات شدید، آسیب های ورزشی، تصادفات و … می توانند به آرتروز ثانویه منجر گردند. اغلب آرتروز ثانویه زانو، لگن، گردن و ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می دهد.
● روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید (RA)
بیماری التهابی خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن اشتباهاً به برخی مفاصل حمله کرده و سبب تغییر شکل و از دست رفتن عملکرد آن ها می شود.
● فیبرومیالژیا
این عارضه با اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی (CNS) در مغز و نخاع ایجاد می شود.
لمس یا حرکتی که برای دیگران دردی به دنبال ندارد برای افراد مبتلا به این عارضه دردناک است و بالعکس.
خستگی، مشکلات خواب، ناتوانی در تمرکز، مشکلات خلقی و … از عوارض این بیماری است.
● آرتروپاتی پسوریاتی
بیماری خود ایمنی است که با التهاب و درد مفاصل در رباط ها ، تاندون ها و پوست همراه بوده و سبب ایجاد التهاب و بثورات پوستی و درد می گردد.
● نقرس
این عارضه بواسطه رسوب کریستال ها در اطراف حفره مفصلی ایجاد می گردد و سطح بالای اسید اوریک مشکل است.
احتمال ایجاد این عارضه در انگشت شست پا بیشتر است، اما این بیماری می تواند هرکدام از مفاصل بدن را درگیر کند.
● لوپوس (SLE)
بیماری خود ایمنی است که به مفاصل، پوست، کلیه، قلب، ریه، رگ های خونی و مغز از طریق ایجاد التهاب آسیب می زند.
احساس خستگی زیاد، حساسیت به نور ، درد مفاصل، سر درد، درد قفسه سینه و …در این بیماری شایع است.
● اسپوندیلوآرتروپاتی
در این عارضه مفاصل ستون فقرات تحت تأثیر قرار می گیرند. یکی از انواع آن اسپوندیلیت آنکیلوزان است که سبب التهاب مفاصل، رباط ها و درد و سفتی در ناحیه کمر، لگن و مفاصل ساکروایلیاک می شود.
علاوه بر انواع عارضه های بالا بیماری های دیگری مانند دژنراتیو دیسک، آرتریت گرانولوماتوز، هموکروماتور، دیسپلازی هیپ و … از دیگر انواع آرتریت به شمار می روند.
اولین علائم آرتروز
از اولین علائم آرتروز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
● احساس درد
افراد مبتلا به آرتروز، اغلب درد مفاصل در ناحیه آسیب دیده را تجربه می کنند، این درد در کمر، گردن، زانو و لگن به عنوان علائم آرتروز شایع تر است.
برخی افراد تنها درد مفاصل را تجربه می کنند و برخی دیگر علاوه بر درد حساس بودن مفاصل خود را نیز احساس خواهند کرد.
● سفتی و سختی مفاصل
افرادی که مدت زمان زیادی ساکن هستند و جایی نشسته اند یا بعد از خواب نسبتاً طولانی شبانه، بیدار شده اند، سفتی و سختی در مفاصل آسیب دیده خود احساس می کنند و شروع حرکت اولیه برای آنان با سختی و درد همراه خواهد بود، که از علائم آرتروز است.
اغلب درد و سفتی در زمانهای مشخص رخ می دهند، برای مثال بعد از انجام فعالیت ورزشی یا بعد از نشستن یا ایستادن های طولانی مدت سفتی مفاصل احساس می شود.
● کاهش دامنه حرکتی مفاصل
افراد در مراحل اولیه آرتروز متوجه خواهند شد که حرکت نواحی آسیب دیده برای آن ها مشکل بوده و دامنه حرکتی آنها به مرور زمان کمتر شده و علائم آرتروز خود را نشان می دهند.
علائم آرتروز چیست؟
اغلب علائم آرتروز به کندی و تدریجاً رخ می دهد و به مرور زمان بدتر می شود.
برخی از علائم آرتروز عبارتند از:
● درد
مفاصل در حین حرکت و یا پس از حرکت دردناک بوده و بیمار را آزار می دهند.
درد مفصل آسیب دیده حین حرکت از مشخص ترین علائم آرتروز است.
● سفتی و سختی مفاصل
اغلب عدم حرکت مفاصل در مدت زمان نسبتاً طولانی حرکت آنها را با مشکل مواجه می سازد، برای مثال افراد با عارضه آرتروز پس از بیدار شدن از خواب تا مدتی در مفصل آسیب دیده احساس درد کرده و حرکت آن برایشان مشکل خواهد بود.
● حساسیت مفاصل
افراد در مقابل تحریک کوچک مفاصل آسیب دیده حساس بوده و سریعاً به آن واکنش نشان می دهند.
● کاهش انعطاف پذیری
یکی از علائم آرتروز کاهش انعطاف پذیری مفاصل است که دامنه حرکتی افراد را محدود می کند.
● صدای مفاصل
از آنجا که آرتروز با ساییدگی و از بین رفتن غضروف مفاصل بیش از پیش خود را نشان می دهد، ممکن است افراد حین حرکت مفصل مورد نظر، صدای ترکیدگی یا رنده شدن احساس کنند.
● ایجاد خار استخوان
ممکن است در درجات حادتری از این عارضه، اطراف مفاصل آسیب دیده تکه هایی اضافی از استخوان ایجاد گردد که به آن ها خار استخوان می گویند.
● تورم
تورم و التهاب مفاصل از بارزترین علائم آرتروز در مفصل آسیب دیده به شمار می رود.
● تغییر شکل مفصل
ممکن است شکل مفصل آسیب دیده تغییر کند و متفاوت از قبل به نظر بیاید.
آرتروز چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکان عارضه آرتروز را از طریق معاینات بالینی و آزمایشات تصویربرداری تشخیص می دهند.
پزشکان از طریق معاینات بالینی تورم، قرمزی و گرما را در مفاصل افراد بررسی کرده و دامنه حرکتی مفاصل افراد را بررسی می کنند.
ام آر آی، سی تی اسکن سونوگرافی از آزمایشات تصویربرداری پرکاربرد جهت تشخیص آرتروز هستند.
آزمایشات تصویربرداری قادرند تا از دست رفتن غضروف، آسیب به استخوان و خار استخوان را بررسی نمایند.
سونوگرافی نیز از جمله آزمایشات تصوربرداری است که از بافت های نرم، غضروف، بورسا و … عکس می گیرد.
ممکن است پزشکان جهت رد دیگر احتمالات و به قطعیت رسیدن در خصوص ابتلای فرد به عارضه آرتروز، آزمایش خون را نیز تجویز کنند.
چه زمانی برای آرتروز به پزشک مراجعه کنم؟
اغلب توصیه می گردد تا اگر درد و سفتی مفاصل به مرور زمان از بین نرود، لازم است تا به پزشک مراجعه شود.
این کار سبب می گردد تا علاوه بر انجام معاینات بالینی، آزمایشات تصویربرداری جهت تشخیص هرچه بهتر عارضه از سوی پزشک انجام پذیرد.
همچنین اگر افراد در لمس مفاصل خود گرما و قرمزی احساس کنند یا در انجام فعالیت های روزانه خود از لحاظ دامنه حرکتی مفاصل محدودیت داشته باشند، توصیه می گردد تا به پزشک مراجعه کنند.
درمان آرتروز چیست؟
به منظور درمان آرتروز، بسته به شدت این عارضه، وضعیت و شرایط بیمار، از روش های درمانی زیر استفاده می کنند:
● دارو برای درمان آرتروز
استفاده از داروهای بدون نسخه (OTC) ضدالتهابی، غیر استروئیدی (NSAIDs) خوراکی یا استفاده از کرم ها و پمادها جهت کاهش التهاب مفاصل در درمان آرتروز مورد استفاده قرار می گیرند.
ناپروکسن، ایبوپروفن، دیکلوفناک، سلبرکس، استامینوفن، آسپرین و … را به عنوان بهترین داروی آرتروز، جهت درمان خفیف آن استفاده می نمایند.
استفاده نامناسب و بی رویه این داروها عوارض جانبی مانند ناراحتی های معده، مشکلات قلبی و عروقی، خونریزی کبد و آسیب های کلیوی را به دنبال خواهد داشت.
● انجام حرکات ورزشی مناسب
حرکت دادن مناسب مفاصل آسیب دیده ناشی از آرتروز در قالب حرکات مناسب ورزشی با از بین بردن علائمی چون سفتی مفاصل و تقویت ماهیچه های اطراف آن ها در درمان آرتروز مفید است.
ورزش هایی نظیر شنا، ایروبیک در آب و تمرین با وزنه موثر خواهند بود، اما توصیه می گردد تا انجام حرکات ورزشی فوق تحت نظر یک فیزیوتراپیست حاذق انجام پذیرد.
● فیزیوتراپی
متخصصین فیزیوتراپ حرکات مخصوصی جهت تقویت عضلات اطراف مفصل آسیب دیده و افزایش انعطاف پذیری آن و کاهش درد توصیه می کنند.
● کار درمانی
کار درمانگرها روش هایی جدید برای انجام کارهای روزمره بدون ایجاد فشار اضافی به مفاصل دردناک آسیب دیده ارائه می دهند.
● تحریک الکتریکی عصب یا TENS
اغلب افراد مبتلا به آرتروز زانو و لگن از آن استفاده می کنند، در این روش جریان الکتریکی با ولتاژ پایین به عصب آسیب دیده اعمال می شود.
استفاده از این روش آثار درمانی کوتاه مدتی را برای بیماران به دنبال خواهد داشت.
● تزریق کورتیکو استروئیدها
این روش درد بیماران را به صورت موقت تسکین می دهند، اما درمان قطعی و بلند مدت نخواهند بود.
تزریق کورتیکواستروئیدها در سال به 3 الی 4 تزریق محدود می شود، زیرا تزریق بیش از حد مجاز آسیب دیدگی مفاصل و آرتروز را تشدید خواهد کرد.
● تزریق روغن
تزریق اسید هیالورونیک به نقاط آسیب دیده به ویژه بالشتک زانو سبب تسکین درد می شود، البته اثر این درمان نیز کوتاه مدت خواهد بود.
● استئوتومی یا تراز مجدد استخوان ها
این روش با ایجاد تراز و برداشتن فشار اضافی بر یک قسمت به درمان آرتروز کمک می کند؛ برای مثال در آرتروز زانو، جراح یک گوه از استخوان زانو را برداشته و یا به آن اضافه می کند و از این طریق ایجاد فشار اضافی بر مفصل زانوی آسیب دیده را کاهش می دهد.
● جراحی
در صورت موثر نبودن زینه های درمانی ذکر شده و با وجود شدید بودن آرتروز، اغلب پزشکان گزینه جراحی را پیشنهاد می دهند.
اغلب عمل جراحی با تعویض مفصل آسیب دیده یا آرتروپلاستی همراه خواهد بود.
برای درمان آرتروز چه بخوریم؟
استفاده از مواد غذایی مناسب در رژیم غذایی به کاهش درد و التهاب مفاصل کمک کرده و به درمان آرتروز کمک می کند. برخی از این مواد غذایی عبارتند از:
● ماهی های روغنی
برخی ماهی های مانند شاه ماهی، سالمون، ساردین، قزل الا و … به دلیل وجود مقدار زیادی اسیدهای چرب امگا 3 در خود که خاصیت ضد التهابی دارند، به درمان آرتروز کمک می کنند.
● روغن زیتون
روغن زیتون به دلیل وجود ترکیبی به نام اولئوکانتال ماننده داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) عمل کرده و با کاهش التهاب به درمان آرتروز کمک می کند. روغن آووکادو و گلرنگ نیز مانند زیتون عمل کرده، اما درجه تأثیرگذاری کمتری دارند.
● محصولات لبنی
محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر به دلیل وجود کلسیم و ویتامین D، استحکام استخوان ها را تقویت کرده و به کاهش علائم دردناک کمک می کنند.
● سبزیجات سبز برگ
سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم پیچ، کلم بروکلی، کلم بروکسل و … به دلیل وجود ویتامین های زیادی چون A، C و K و آنتی اکسیدان های موجود در خود، ضد التهاب و استرس به شمار می روند و در درمان آرتروز و التهاب ناشی از آن مفید خواهند بود.
● کلم بروکلی
این گیاه به دلیل وجود ترکیبی به نام سولفورافان روند پیشرفت آرتروز را کم کرده و با وجود ویتامین های C و K و وجود ماده معدنی کلسیم، استخوان ها را تقویت می کنند.
● سیر
سیر با وجود ترکیبی به نام دی الیل دی سولفید، با آنزیم های آسیب دهنده به غروف مقابله کرده و به فرد در درمان ارتروز کمک می کند.
● آجیل
آجیل ها علاوه بر مواد مدنی مهم چون کلسیم، منیزیم و روی، حاوی ترکیبی به نام آلفا لینولنیک اسید هستند که سیستم ایمنی بدن را تقویت می کنند.
بادام، گردو و پسته از بهترین مغزیاتی است که به درمان آرتروز کمک می کند.
● چای سبز
چای سبز دارای ترکیبی آنتی اکسیدانی به نام پلی فنول است که التهاب را کاهش داده و روند آسیب به غضروف را نیز کاهش خواهد داد.
علاوه بر اینکه استفاده از مواد غذایی مناسب می توانند در روند درمانی و بهبود عارضه آرتروز موثر باشند، خودداری و پرهیز از مصرف برخی مواد غذایی نیز می توانند در روند درمانی موثر باشند.
برخی از غذاهای مضر برای آرتروز که می بایست از آن ها اجتناب شود عبارتند از: گوشت قرمز، لبنیات پر چر، نمک، غذاهای حاوی امگا 6، غذاها و نوشیدنی های شیرین، الکل، مواد غذایی کنسروی، غذاهای فراوری شده و در نهایت غذاهای حاوی گلوتن.
درمان قطعی آرتروز چیست؟
بیماری آرتروز با آسیب دیدگی و ساییدگی غضروف مفاصل همراه است. چون ساییدگی غضروف به طور کامل از بین نمی رود؛ لذا آرتروز درمان قطعی ندارد و استفاده از روش های درمانی تنها نقش پیشگیری از ابتلا یا کاهش درد و التهاب بعد از ابتلا به این عارضه را دارند.
با پذیرش این مساله، از میان روش های درمان آرتروز، دارو درمانی و استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی در مراحل اولیه بیماری به عنوان درمان قطعی آرتروز محسوب می شوند و در شرایط حاد و بحرانی از روش تهاجمی جراحی جهت درمان قطعی این عارضه استفاده می کنند.
● درمان قطعی آرتروز شانه
در مراحل اولیه بیماری استراحت و بهبود فعالیت های روزانه جهت کاهش درد زیر نظر کار درمان بسیار موثر خواهد بود.
اغلب جهت درمان آرتروز شانه در مراحل اولیه بیماری از داروهای ضد التهابی، تغییر سبک زندگی، فیزیوتراپی، تزریق کورتیکواستروئید، تزریق پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP به عنوان درمان جدید آرتروز نیز استفاده می کنند، در صورتیکه روش های غیر تهاجمی برای درمان قطعی آرتروز شانه موثر نباشد از روش های تهاجمی نظیر جراحی برای مقابله با آن استفاده می کنند.
● درمان قطعی آرتروز زانو
به منظور درمان قطعی این بیماری در قسمت زانو، از عمل جراحی و جایگزین کردن مفصل زانو استفاده می کنند.
استفاده از روش جراحی در درمان آرتروز زانو زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که روش های غیر جراحی مانند دارو درمانی، کاهش وزن، فیزیوتراپی، تزریق کورتیکواستروئیدها و … به جلوگیری از پیشرفت آرتروز زانو کمکی نکنند.
به منظور درمان قطعی آرتروز زانو با استفاده از روش های غیر جراحی، بسته به شدت این بیماری از روش های زیر استفاده می شود:
- رسیدن به وزن سالم و نگه داشتن آن
- انجام فعالیت های ورزشی مانند دوچرخه سواری، پیاده روی، شنا، یوگا، تایچی و تمرینات کششی، تعادلی و تقویتی.
- استفاده از داروهای بدون نسخه، ضد درد و ضد التهاب
- یوگا و تایچه جهت مدیریت استرس، طب سوزنی، کار درمانی و استفاده از گرما و سرما درمانی
- تزریق کورتیکواستروئیدها به منظور کاهش درد و التهاب مفاصل زانو
بهترین مکمل برای بهبود علائم آرتروز و پیشگیری از آن چیست؟
بیماری آرتروز از جمله بیماری های متداولی است که با ساییدگی و از بین رفتن غضروف مفاصل همراه بوده و به مرور زمان درد و التهاب ناشی از آن افزایش می یابد.
استفاده از مکمل های غذایی که سبب کاهش درد و التهاب مفاصل شده و به ساخت غضروف نیز کمک می کنند، در پیشگیری از این عارضه یا بهبود علائم آن موثر هستند.
یکی از بهترین مکمل های پیشگیری و درمان آرتروز مکمل آرتونیک است. این مکمل از طریق ترکیبات موجود در خود درد و التهاب مفاصل ناشی از آرتروز را کاهش می دهند.
کلاژن، کندروئیتین، متیل سولفونیل متان و هیالورونیک اسید از این ترکیبات خواهند بود. کلاژن به کاهش درد مفاصل کمک می کند، کندروئیتین از تخریب غضروف جلوگیری کرده و به ترمیم غضروف آسیب دیده کمک می کند؛ متیل سولفونیل نیز با وجود گوگرد آلی خود به بهبود درد و تورم مفاصل کمک می کند و در نهایت هیالورونیک اسید از طریق هیدراته نگه داشتن مفاصل از ساییده شدن آن ها بر هم جلوگیری می کند.
سوالات متداول
نشانه های آرتروز چیست؟
درد، سفتی و سختی مفاصل آسیب دیده، حساسیت مفاصل، کاهش انعطاف پذیری، شنیده شدن صدا از مفاصل حین حرکت، ایجاد خار استخوان، تغییر شکل مفاصل و تورم از مشخص ترین نشانه های آرتروز هستند.
بهترین درمان برای آرتروز چیست؟
استفاده از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی، انجام حرکات ورزشی مناسب، فیزیوتراپی، کار درمانی، تحریک الکتریکی عصب یا TENS، تزریق کورتیکواستروئیدها، تزریق هیالورونیک اسید، تراز مجدد استخوان ها و در نهایت جراحی از بهترین روش های درمان انواع آرتروز محسوب می شوند.
سریع ترین راه برای تسکین درد آرتروز چیست؟
استفاده از سرما و گرما درمانی و استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی چون ناپروکسن، ایبوپروفن، دیکلوفناک، سلبرکس، استامینوفن، آسپرین و … به عنوان سریع ترین داروها جهت تسکین درد آرتروز مورد استفاده قرار می گیرند.
آیا آرتروز درمان قطعی دارد؟
از آنجا که عارضه آرتروز از ساییدگی و از بین رفتن غضروف مفاصل نشأت می گیرد و غضروف ها توانایی ترمیم کامل خود را نخواهند داشت، لذا این بیماری درمان قطعی نداشته و روش های درمانی مورد استفاده جهت کاهش درد و التهاب، از بین رفتن سفتی و سختی مفاصل و افزایش دامنه حرکتی آن ها استفاده می شود.
